Μια μπλε φάλαινα, μα ποια φάλαινα

Facebook
Twitter
LinkedIn
Email
Print

Συνέντευξη στην Αργυρώ Μποζώνη για την ενημερωτική σελίδα The TOC

Μας εξηγείτε τι είναι ακριβώς η μπλέ φάλαινα και πόσο επικίνδυνη είναι;

Πρόκειται για ένα φημολογούμενο διαδικτυακό παιχνίδι σε 50 στάδια, το οποίο θέτει στους διαδικτυακούς παίκτες διαδοχικές ψυχολογικές και αυτοκαταστροφικές δοκιμασίες με αυξανόμενο βαθμό δυσκολίας. Απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους και αναφέρεται ότι καταλήγει στην παραγγελία αυτοχειρίας για την επιτυχημένη ολοκλήρωσή του, κάτω από απειλές ή με προκλήσεις θάρρους. Υποτίθεται ότι δημιουργήθηκε το 2013 από τον Philipp Budeikin, ένα νεαρό πρώην φοιτητή ψυχολογίας στη Ρωσία που είχε αποβληθεί από το Πανεπιστήμιό του. Το όνομα του παιχνιδιού παραπέμπει στις γαλάζιες φάλαινες που βγαίνουν στις ακτές λίγο πριν το τέλος της ζωής τους.

Ποιοί είναι οι μύθοι και ποιες οι αλήθειες που ακούμε αυτό τον καιρό;

Η έγκριτη ερευνητική ιστοσελίδα Snopes.com, που ανιχνεύει ψευδείς ειδήσεις και φάρσες στο διαδίκτυο, καθώς επίσης μεγάλα ΜΜΕ όπως η Ιταλική Corriere della Sera, οι Ιρλανδέζικοι TIMES, το περιοδικό τεχνολογίας WIRED, κ.α. κατέδειξαν πρόσφατα ότι καμία αυτοκτονία εφήβου δε φαίνεται να σχετίζεται στην πραγματικότητα με αυτό το φημολογούμενο παιχνίδι. Υποστηρίζουν ότι η αναπαραγωγή της είδησης έγινε μάλλον επιπόλαια και ότι το συνταρακτικό περιεχόμενό της την κατέστησε άκρως μεταδοτική.

Φαίνεται ότι αμφισβητείται ακόμη – ακόμη και η πληροφορία που αφορά στη φυλάκιση του φερόμενου εμπνευστή του παιχνιδιού, καθώς υπάρχει μία και μοναδική αναφορά ενός Ρωσικού μέσου ενημέρωσης από την Αγία Πετρούπολη Saint-Petersburg.ru τον Νοέμβριο 2016, όπου γράφεται πως συνελήφθη για ανακρίσεις, την οποία αναπαρήγαγαν όψιμα την άνοιξη του 2017 τα δυτικά ΜΜΕ μετά το σάλο που προκλήθηκε.

Πόσο επικίνδυνο είναι το «παιχνίδι» αυτό και πώς μπορεί να γίνει κάποια πρόληψη;

[cc_quote]η μεταδοτική παραπληροφόρηση βλάπτει τη δημόσια υγεία[/cc_quote]Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία να σημειώσω εδώ είναι ότι ζούμε σε μια εποχή στην οποία όσο ο όγκος των πληροφοριών που μεταδίδονται στο κοινό συνεχώς αυξάνει με τη χρήση των νέων μέσων, τόσο η ποσότητα και η ποιότητα των πληροφοριών που αναπαράγονται μειώνεται και μάλιστα αντιστρόφως ανάλογα. Αντιλαμβάνομαι ότι η αντικειμενικότητα στο ρεπορτάζ και η ερευνητική δημοσιογραφία γίνονται η εξαίρεση παρά ο κανόνας. O ανταγωνισμός των ψηφιακών μέσων για την ταχύτερη δυνατή δημοσίευση μιας είδησης οδηγεί μοιραία στον κίνδυνο της αντιγραφής χωρίς διασταύρωση. Έχουμε ήδη αρκετά παραδείγματα στα οποία η σχεδόν ιογενής μετάδοση αληθοφανών ειδήσεων που δεν ανταποκρίνονται σε γεγονότα σπέρνει τον πανικό και μάλιστα παγκοσμίως, με ξενιστές ακόμη και τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία.

Η δική μας ανησυχία – των ειδικών της ψυχικής υγείας – είναι ότι αυτού του είδους η μεταδοτική παραπληροφόρηση αντί τελικά να προστατεύει τη δημόσια υγεία τη βλάπτει. Ο λόγος για αυτό είναι ότι η καταστροφολογική απειλη δύναται να εμπνέει μιμητές, δηλαδή ανθρώπους με συγκεκριμένες ψυχικές διαταραχές που ανακατασκευάζουν παρόμοιες ψυχικές δοκιμασίες που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους, ή στήνουν μια σειρά από φάρσες στο διαδίκτυο βρίσκοντας απόλαυση στην πυροδότητη διαδικτυακών πυρκαγιών.

Επίσης, ενδέχεται να “απενοχοποιεί” ψυχικά ευάλωτους νέους που υποφέρουν με αυτοκαταστροφικούς ιδεασμούς, κ.ο.κ. Και αυτό φαίνεται ότι συμβαίνει τώρα. Δηλαδή έχουμε μια σωρεία αναφορών για συμμετοχές σε αυτό το παιχνίδι, που μάλλον επάγονται από αυτό ακριβώς το φαινόμενο, χωρίς ωστόσο να σχετίζονται πραγματικά και άμεσα με το υποτιθέμενο παιχνίδι. Εκτιμώ ότι εδώ φταίνε τα ΜΜΕ, που έχουν την τεράστια ευθύνη της ενημέρωσης. Ελπίζω ότι θα μπορέσουν, σύντομα, να αναπτύξουν τα κατάλληλα αντανακλαστικά, ώστε τουλάχιστον μέσα σε αυτή την επιδημία της COPY PASTE δημοσιογραφίας θα προστατεύουν τη δημόσια υγεία από τους δημοσιογραφογενείς κινδύνους.

Ποιας ηλικίας άτομα μπορεί να επηρεαστούν και με ποια αποτελέσματα;

Ένα 15% των εφήβων διεθνώς αυτοτραυματίζονται ή χαρακώνονται περιστασιακά, ή πιο συστηματικά, προκειμένου να ανακουφίζουν την εσωτερική πίεση και τον ψυχικό πόνο που νιώθουν. Αυτό δεν είναι καινούριο φαινόμενο αλλά ένα σύμπτωμα καλά γνωστό στους ειδικούς της ψυχικής υγείας που παρατηρούμε σε έφηβους με διαταραχές του άγχους ή του συναισθήματος, ή με διαταραχές προσωπικότητας όπως η Οριακή Διαταραχή. Το συναντούμε, για παράδειγμα, σε νέους που δέχονται παρενοχλήσεις στο σχολείο, που κακοποιούνται ψυχικά, σωματικά ή σεξουαλικά, που υποφέρουν από την προσπάθεια για επιδόσεις στην ανταγωνιστική κοινωνία που δημιουργήσαμε, που αμφιβάλλουν για την ταυτότητά τους, που απελπίζονται για τις αβεβαιότητες του μέλλοντός τους, που βιώνουν την υπερπροστατευτική υστερία των γονιών τους – ή στον αντίποδα την αδιαφορία τους -, ή έχουν ελλειμματική επικοινωνία με τις οικογένειές τους εφόσον τα ενήλικα μέλη είναι πολύ απασχολημένα στον σκληρό αγώνα της καθημερινής επιβίωσης.

Με αφορμή σε όλο αυτό τον θόρυβο που προκλήθηκε, οφείλω ασφαλώς να αναφερθώ στους κινδύνους του διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας, αλλά για διαφορετικούς λόγους. Κατά τη γνώμη μου, οι φόβοι μας αντανακλούν περισσότερο την αμηχανία της δική μας γενιάς που λειτουργεί υβδριδικά. Δηλαδή, όλων εκείνων που γενηθήκαμε χωρίς το διαδίκτυο και τα έξυπνα κινητά και συνδεθήκαμε σε αυτά σε πιο ώριμη ηλικία. Δεν αισθάνομαι ότι αντιμετωπίζουμε σήμερα φαινόμενα περισσότερο επικίνδυνα από εκείνα της αναλογικής πραγματικότητας του παρελθόντος. Οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν με μια κάμερα πάνω από το κεφάλι τους, τοποθετημένη ήδη από τους ίδιους τους γονείς τους που παρακολουθούν το νεογένητο από το διπλανό δωμάτιο. Αποκτούν τη σχέση με το διαδίκτυο από πολύ νωρίς. Επομένως είναι καλύτερα προσαρμοσμένες και γνωρίζουν πολύ περισσότερα πράγματα. Οι νέες τεχνολογίες έχουν έρθει για να μείνουν έτσι κι αλλιώς κι η πραγματικότητά μας θα είναι στο εξής εν μέρει ψηφιακή. Ωστόσο υπογραμμίζω ότι δημιουργείται, πράγματι, το υπόστρωμα για την ταχύτατη, σχεδόν επιδημική, εξάπλωση φαινομένων όπως αυτό που συζητάμε.

Ποια παιδιά ή νέοι είναι πιο ευάλωτα;

Οπωσδήποτε εκείνοι που δεν έχουν προλάβει να προσαρμοστούν στο διαδίκτυο, ή πιο σωστά οι νέοι άνθρωποι που δεν έχουν κατανοήσει σε βάθος πως ακριβώς λειτουργεί το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι κλειστές ομάδες ανώνυμου διαλόγου, οι ψηφιακές ταυτότητες σε σύγκριση με τις πραγματικές ταυτότητες κ.ο.κ. Επίσης, όλοι εκείνοι οι νέοι που είναι ψυχικά ευαίσθητοι όπως σας εξήγησα και επομένως περισσότερο εκτεθειμένοι στην υποβολιμαία πληροφόρηση κάθε είδους.

Οι γονείς τι μπορούν να κάνουν για να προλάβουν την εμπλοκή των παιδιών τους;

Να μεριμνούν για την εξοικείωση των παιδιών και των εφήβων με τις νέες τεχνολογίες, να μαθαίνουν στα παιδιά τους την αξία του λέω “ΟΧΙ”, να συζητούν με τα παιδιά τους παροτρύνοντάς τα με θετικά μηνύματα και όχι με στείρα αυστηρότητα, να φροντίζουν για την ξεκούραση των παιδιών τους και να ανιχνεύουν έγκαιρα πότε υπάρχει υπερφόρτωση με σχολικές ή εξωσχολικές υποχρεώσεις. Να ενημερώνονται για τα συμπτώματα και τα σημεία των ψυχικών διαταραχών σε αυτές τις ηλικίες και να απομακρύνουν την άρνηση απέναντι στα πραγματικά φαινόμενα ψυχικής πίεσης, κόπωσης ή διαταραχής μέσα στις οικογένειές τους. Και βέβαια, να υπερπηδούν αποφασιστικά το τεράστιο ταμπού για τη βοήθεια των ειδικών της ψυχικής υγείας, ώστε να απευθύνονται στους πιστοποιημένους και αδειοδοτημένους επιστήμονες για υποστήριξη όταν τα φαινόμενα τους ξεπερνούν.

Εσείς τι θα συμβουλεύατε σαν ειδικός; Με ποιον τρόπο θα ενημερώνατε;

Συμβουλεύω ότι δεν πρέπει να πιστεύουμε εύκολα σε ό,τι βρίσκουμε στο διαδίκτυο. Επειδή κάτι υπάρχει online δε σημαίνει ότι είναι και έγκυρο. Να αμφισβητούμε σταθερά και να κάνουμε οπωσδήποτε μια δεύτερη ανάγνωση σε όλα. Να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε πανεπιστήμονες και συνεπώς δεν μπορούμε πάντα να διακρίνουμε το καλόβουλο και το ουσιαστικό από το κακόβουλο και το ανόητο.

Ζούμε κυρία Μποζώνη σε μια εποχή γενικής οικονομικής ύφεσης στην οποία ανθεί το εύκολο κέρδος. Δυνητικά, υπάρχουν αρκετοί συνάνθρωποί μας που θα εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες μας για το δικό τους όφελος. Για παράδειγμα, στη δική μου εξειδίκευση διαπιστώνω διαρκώς τη λειτουργία διαφόρων επιτήδειων που εμπορεύονται πανάκειες, στο έδαφος της αδυναμίας – αν όχι ανυπαρξίας – των εποπτικών μηχανισμών του κράτους να τους ελέγχουν και να τους προλαμβάνουν. Και αναφέρομαι σε ενήλικες – θύματα… Μπορώ, λοιπόν, μόνω να υποθέσω τι σημαίνει αυτό για τους νεότερους. Να καθίσουμε με τα παιδιά μπροστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και να μάθουμε να προσέχουμε, μαζί.

PAPADIMITRIADIS ΦΩΤΟ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟΥ
Δημήτρης Παπαδημητριάδης

Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και Διεθνή Πολιτική Υγείας στο London School of Economics (LSE). Εξειδικεύτηκε στην Ψυχιατρική και στην Ψυχοθεραπεία στο Λονδίνο (Royal Free Hospital & UCL School of Medicine, Halliwick Personality Disorder Service) και στην Αθήνα (Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής, Περιφ. Γενικό Νοσοκομείο “Ευαγγελισμός”).Συμμετείχε στο πρόγραμμα Γνωσιακής Θεραπείας για τις Διαταραχές Άγχους του Beck Institute for Cognitive Behavior Therapy που ίδρυσε στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ ο θεμελιωτής της γνωσιακής θεραπείας Dr. Aaron T. Beck.Έχει βραβευτεί για δραστηριότητές του με ειδικά τιμητικά διπλώματα από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, την Επιστημονική Εταιρεία Γενικής Ιατρικής, την Πανελλήνια Ομοσπονδία Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων, την Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων 2004 και με το Βραβείο “Κοινωνία των Πολιτών” των Δημοσιογράφων της Ελληνικής Ραδιοφωνίας (ΕΡΑ).Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας στο διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Φοιτητών Ιατρικής (EMSA) με έδρα τις Βρυξέλλες και Πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Φοιτητών Ιατρικής Ελλάδας (ΕΕΦΙΕ).Σήμερα εργάζεται ως ιδιώτης ψυχίατρoς – ψυχοθεραπευτής και συμμετέχει σε δράσεις ακτιβισμού για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Λαμβάνει μέρος σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες και παραχωρεί ομιλίες για την ενημέρωση σε ζητήματα ψυχικής υγείας, όλο το χρόνο, με έμφαση στην καταπολέμηση του στίγματος.

Περισσότερα άρθρα

Ενδοοικογενειακή βία κατά γυναικών

Μολονότι γίνεται σημαντική προσπάθεια, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο, για να καταπολεμηθεί η τοξική αρρενωπότητα, η πρόοδος δεν είναι η αναμενόμενη.