ένας υπερευαίσθητος συναγερμός
Με τον όρο κρίση πανικού εννοούμε ένα απρόοπτο επεισόδιο παραλυτικής ανησυχίας και διέγερσης, στο οποίο κυριαρχεί ο φόβος και συνυπάρχουν σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα σε διαφορετικό βαθμό.
Η λέξη πανικός προέρχεται από το όνομα του τραγοπόδαρου και φοβιστικού στην όψη θεού Πάνα, φίλου των ανθρώπων με τη μυθολογική αποστολή να τους προειδοποιεί για τα δεινά που επιφύλασσαν για εκείνους οι άλλοι Θεοί. Στη Μάχη του Μαραθώνα ο θεός Πάνας βοήθησε τους Έλληνες εναντίον των Περσών, με δυνατές και τρομακτικές φωνές, επαναλαμβάνοντας ρυθμικά το όνομά του “παν – παν – παν”. Σύμφωνα με το μύθο, οι Πέρσες καταλήφθηκαν από …πανικό ακούγοντας τις κραυγές του και τράπηκαν σε φυγή.
Πράγματι, ο πανικός αντιστοιχεί σε έναν έμφυτο συναγερμό που προστατεύει τον άνθρωπο από κινδύνους. Βέβαια, σε ορισμένους ανθρώπους αυτός ο συναγερμός γίνεται υπερευαίσθητος. Η ίδια η ετυμολογία της λέξης φέρεται εξάλλου εκ της ρίζας Πα = περιποιούμαι, φυλάσσω και εξ αυτού πάομαι, ως και το λατινικό pasco = βόσκω και το σανσκριτικό «Παβάνα»= άνεμος (ο Πάνας συμβολίζει, επίσης, τον ελαφρύ άνεμο κατά τις πρωινές και απογευματινές ώρες).
Όπως οι …Πέρσες στο Μαραθώνα, οι άνθρωποι που έχουν υποφέρει με μια κρίση πανικού δεν ξεχνούν ποτέ αυτή την εμπειρία. Η κρίση είναι ένας ταλαντούχος μίμος οριακών καταστάσεων του οργανισμού, τόσο τρομακτικών που την πρώτη φορά – αν όχι και τις επόμενες -, συνοδεύονται με το αίσθημα επικείμενου θανάτου, ή απώλειας της λογικής.
Οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν, συνήθως, σε συγκεκριμένες περιστάσεις, όπως κατά την έκθεση σε ένα μέρος με συνωστισμό. Ωστόσο, κάποιες φορές, η σκέψη και μόνο ότι θα μπορούσε να λάβει χώρα μια κρίση είναι ικανή να την πυροδοτήσει. Ο πάσχων νιώθει αιφνίδια δύσπνοια, σαν να μην του φτάνει ο αέρας, ή σαν να εξαντλούν το διαθέσιμο οξυγόνο οι γύρω του, γεγονός που τον οδηγεί σε γρήγορη και επιπόλαιη αναπνοή που με τη σειρά της επιδεινώνει την κατάσταση. Μπορεί να συνυπάρχει ταχυκαρδία, τόσο έντονη που ο άνθρωπος νιώθει την καρδιά του έτοιμη να σπάσει ή να σταματήσει. Άλλοτε, αισθάνεται μυϊκή ένταση και σφίξιμο ή ακόμη και κράμπες, τάση λιποθυμίας, ζάλη, τρέμουλο, αστάθεια, έλλειψη ισορροπίας, βάρος στο στήθος, μούδιασμα και μυρμηγκιάσματα σε όλο το σώμα, έξαψη, ρίγος, εφίδρωση, ναυτία, τάση προς έμετο, κ.α.
Μετά από μια κρίση ακολουθεί συχνά το άγχος ότι η κατάσταση θα επαναληφθεί και οι άνθρωποι που έχουν υποφέρει με αυτήν αναπτύσσουν υποχόνδριες σκέψεις για την υγεία τους, ή υιοθετούν συμπεριφορές αποφυγής των “επικίνδυνων” περιστάσεων, όπως το να συγχρωτίζονται σε μέρη πολυπληθή και πολύβουα. Άλλοι προκαλούν τους εαυτούς τους, ξαναδοκιμάζοντας τις ίδιες περιστάσεις στην προσπάθειά τους να ελέγξουν τα συμπτώματά τους, τις περισσότερες φορές χωρίς επιτυχία.
Έως 4% του πληθυσμού ταλαιπωρείται από σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού (Διαταραχή Πανικού), ενώ είναι δύο με τρεις φορές συχνότερη στις γυναίκες. Οι κρίσεις πανικού “προτιμούν” άτομα με νοημοσύνη ανώτερη του μέσου όρου, με διάχυτο άγχος – αθροιζόμενο στο χρόνο -, με πρόσφατες, σημαντικές, προσωπικές, ή επαγγελματικές απώλειες και ματαιώσεις, με απότομες αλλαγές στο μοτίβο ή στην ποιότητα της ζωής (ναι… η οικονομική ύφεση στη χώρα μας καλλιέργησε το έδαφος για όλα αυτά και επομένως μας αφορά περισσότερο από κάθε άλλη φορά), καθώς επίσης ανθρώπους εσωστρεφείς, με παθητικές διαπροσωπικές σχέσεις και παθητική επικοινωνία, με γονείς υπερενασχολούμενους με τα προβλήματα του κόσμου, ή απλά εκείνους που αναπνέουν λάθος – κατά συνήθη τρόπο -, που καταναλώνουν μεγάλες δόσεις καφεΐνης, αλκοόλ ή ναρκωτικές ουσίες.
Κάθε άνθρωπος με συμπτώματα κρίσεων πανικού έχει σημαντικά μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και μακροπρόθεσμα τη διαταραχή με τη συνδρομή των επαγγελματιών της ψυχικής υγείας. Η διάγνωση γίνεται αποκλειστικά από Ψυχίατρο που θα κατευθύνει σωστά τον έλεγχο για τον αποκλεισμό τυχόν χρόνιων νοσημάτων με παρόμοια συμπτωματολογία, όπως ο υπερθυρεοειδισμός, το σύνδρομο Wolf Parkinson White, το σύνδρομο QT, η κατεχολαμινεργική πολυμορφική κοιλιακή ταχυκαρδία ή άλλες αρρυθμίες, το φαιοχρωμοκύττωμα κ.α.
Ο ψυχίατρος, σε συνεργασία με τον πάσχοντα, θα επιλέξει την κατάλληλη θεραπεία, που μπορεί να περιλαμβάνει τη γνωσιακή ή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, συνεπικουρούμενη από φαρμακευτική αγωγή, ειδικές τεχνικές, καθώς και οδηγίες για ασκήσεις, για τη βελτίωση του ύπνου και της διατροφής.
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να υπομένει κανείς τη Διαταραχή Πανικού και να αγωνίζεται μόνος του, εφόσον υπάρχει εξειδικευμένη βοήθεια.
Στον πυρήνα της ψυχοθεραπευτικής αντιμετώπισης βρίσκονται: η εξοικείωση του ανθρώπου που υποφέρει με την ακριβή φύση και την πραγματική διάσταση του προβλήματος και η αμφισβήτηση της εγκυρότητας των αυτόματων δυσλειτουργικών σκέψεων που υφαίνουν τις κρίσεις. Η εξατομικευμένη φαρμακευτική αγωγή μπορεί να συμπληρώσει την ψυχοθεραπευτική προσπάθεια και περιλαμβάνει μια παλέτα δραστικών παραγόντων, από τα ηρεμιστικά φάρμακα που προορίζονται για τη βραχυπρόθεσμη ανακούφιση των συμπτωμάτων, έως τις πιο ειδικές και μακροπρόθεσμες θεραπείες.
Στη διάρκεια ενός επεισοδίου συμβουλεύουμε τον άνθρωπο που υποφέρει να υπενθυμίζει στον εαυτό του ότι πρόκειται για μια αυτοπεριοριζόμενη κρίση, από την οποία δεν κινδυνεύει η ζωή του ούτε η λογική του ικανότητα. Είναι χρήσιμες ορισμένες ασκήσεις βαθιάς διαφραγματικής αναπνοής (πχ. κύκλοι εισπνοών για 5 δευτερόλεπτα και εκπνοών με σταθερή ροή), ασκήσεις μυικής τάσης και χαλάρωσης.
