Τι είναι;

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (Cognitive Behavioral Therapy, CBT) είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας (ενός προς έναν, δια ζώσης ή εξ αποστάσεως) που στοχεύει στη βελτίωση της ψυχικής υγείας μέσα από τη διαχείριση και αλλαγή των δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορών. 

Η CBT βασίζεται στην ιδέα ότι οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές μας είναι αλληλένδετα, και ότι οι αυτόματες αρνητικές σκέψεις μπορούν να οδηγήσουν σε καταθλιπτικά συναισθήματα ή άγχος και επιβλαβείς συμπεριφορές. Μέσω της CBT, οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν να εντοπίζουν και να αλλάζουν αυτές τις αρνητικές σκέψεις και να υιοθετούν πιο υγιείς τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς.

Γιατί προκρίνεται διεθνώς ως η δεσπόζουσα μορφή ψυχοθεραπείας

1. Επιστημονική τεκμηρίωση: Υπάρχει πλούσια ερευνητική βάση που υποστηρίζει την αποτελεσματικότητά της σε διάφορες ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές ύπνου και διαταραχές πρόσληψης τροφής (Butler, Chapman, Forman, & Beck, 2006).

2. Δομημένη προσέγγιση: Η CBT είναι μια δομημένη και στοχοθετημένη θεραπεία που επιτρέπει τη σαφή παρακολούθηση της προόδου και την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.

3. Συγκεκριμένες τεχνικές: Χρησιμοποιεί συγκεκριμένες τεχνικές, όπως η καταγραφή σκέψεων, η γνωσιακή αναδόμηση και η σταδιακή έκθεση, που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στη μείωση των συμπτωμάτων.

Πως διαφέρει από άλλες μορφές ψυχοθεραπείας

Η CBT διαφέρει σημαντικά από άλλες μορφές ψυχοθεραπείας, όπως η ψυχανάλυση, κυρίως στους εξής τομείς:

1. Εστίαση στο παρόν: Η CBT επικεντρώνεται κυρίως στο παρόν και στις τρέχουσες δυσλειτουργικές σκέψεις και συμπεριφορές, ενώ η ψυχανάλυση συχνά εξετάζει το παρελθόν και τις παιδικές εμπειρίες για να εντοπίσει τις ρίζες των προβλημάτων.

2. Διάρκεια: Η CBT είναι βραχυπρόθεσμη θεραπεία, που μπορεί να διαρκέσει από 10 έως 20 συνεδρίες, ενώ η ψυχανάλυση μπορεί να διαρκέσει χρόνια.

3. Ρόλος του θεραπευτή: Στη CBT, ο θεραπευτής έχει έναν ενεργό, εκπαιδευτικό ρόλο, βοηθώντας τον θεραπευόμενο να μάθει και να εφαρμόσει νέες στρατηγικές, ενώ στην ψυχανάλυση ο θεραπευτής διατηρεί πιο παθητικό ρόλο για την ελεύθερη συνειρμική σκέψη του θεραπευόμενου.

Ενδείξεις

Η CBT είναι αποτελεσματική για μία σειρά προβλημάτων, όπως:

1. Κατάθλιψη
   
   Η CBT βοηθά τους ασθενείς να αναγνωρίσουν και να αλλάξουν τις αρνητικές σκέψεις που συμβάλλουν στην κατάθλιψη.

2. Διαταραχές άγχους
   
   Είναι αποτελεσματική στη θεραπεία διαταραχών όπως η διαταραχή γενικευμένου άγχους, η διαταραχή κρίσεων πανικού, η αγοραφοβία και άλλες φοβίες, η διαταραχή κοινωνικού άγχους (κοινωνική φοβία) και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

3. Διαταραχές πρόσληψης τροφής
   
   Χρησιμοποιείται στη θεραπεία της νευρικής ανορεξίας, της βουλιμίας και της υπερφαγίας.

4. Διαταραχές ύπνου 
   
   Συμβάλλει στη βελτίωση των προβλημάτων ύπνου, όπως η αϋπνία.

5. Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD)

   Η CBT, και ιδιαίτερα οι ειδικές τεχνικές όπως η έκθεση και η επανεπεξεργασία τραύματος, έχει χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για τη θεραπεία της PTSD. Αυτές οι τεχνικές βοηθούν τα άτομα να επεξεργαστούν τραυματικές εμπειρίες και να μειώσουν τα συμπτώματα άγχους και αναδρομών.

6. Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD)

   Η CBT, με τη μορφή της έκθεσης και πρόληψης της αντίδρασης (ERP), είναι η θεραπεία εκλογής για την OCD. Αυτή η τεχνική περιλαμβάνει την έκθεση του ατόμου σε καταστάσεις που προκαλούν άγχος χωρίς να επιτρέπεται η χρήση των καταναγκασμών, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από αυτούς.

7. Διπολική Διαταραχή

   Η CBT είναι άριστη συμπληρωματική θεραπεία για τη διπολική διαταραχή. Βοηθάει τους ασθενείς να διαχειριστούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και να αναπτύξουν στρατηγικές για την πρόληψη των υποτροπών.

8. Χρόνιος Πόνος

   Η CBT έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη διαχείριση του χρόνιου πόνου, βοηθώντας τους ασθενείς να αναπτύξουν τεχνικές για τη μείωση της αντίληψης του πόνου και την ενίσχυση της λειτουργικότητάς τους.

9. Διαταραχές Χρήσης Ουσιών και Παιγνίων

   Η CBT είναι χρήσιμη στη θεραπεία της εξαρτητικής, βοηθώντας τους εξαρτημένους να αναγνωρίσουν και να αλλάξουν τις σκέψεις και συμπεριφορές που συνδέονται με την κατάχρηση, καθώς και να αναπτύξουν δεξιότητες για την πρόληψη της υποτροπής.

10. Ψυχωτικές Διαταραχές

    Η CBT χρησιμοποιείται συμπληρωματικά στη φαρμακευτική αγωγή για τις ψυχωτικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια, για να βοηθήσει τα άτομα να διαχειριστούν τα συμπτώματα και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.

11. Δυσλειτουργικές Σχέσεις

    Η CBT είναι αποτελεσματική στη θεραπεία διαπροσωπικών δυσκολιών και δυσλειτουργικών σχέσεων, βοηθώντας τα άτομα να αναπτύξουν υγιείς τρόπους επικοινωνίας και διαχείρισης των συγκρούσεων.

12. Αυτοεκτίμηση και Αυτοεικόνα

    Η CBT μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και στη βελτίωση της αυτοεικόνας, μέσω της αλλαγής των αρνητικών σκέψεων και της προώθησης θετικών πεποιθήσεων για τον εαυτό.

13. Διαταραχές Άγχους στα Παιδιά και τους Εφήβους

    Η CBT είναι επίσης αποτελεσματική για τα παιδιά και τους εφήβους που αντιμετωπίζουν διάφορες διαταραχές άγχους, προκειμένω να αναπτύξουν δεξιότητες αντιμετώπισης και να μειώσουν τα συμπτώματα άγχους.

Διάρκεια

Η διάρκεια της CBT είναι συνήθως βραχυπρόθεσμη, κυμαινόμενη από 10 έως 20 συνεδρίες, ανάλογα με τη φύση και τη σοβαρότητα της κατάστασης του θεραπευόμενου. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος, ιδιαίτερα εάν υπάρχουν σύνθετα ή χρόνια προβλήματα.

Βιβλιογραφία

• Beck, J. S. (2011). Cognitive Behavior Therapy: Basics and Beyond. Guilford Press.

• Butler, A. C., Chapman, J. E., Forman, E. M., & Beck, A. T. (2006). The empirical status of cognitive-behavioral therapy: A review of meta-analyses. Clinical Psychology Review, 26(1), 17-31.

• Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy: A Review of Meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427-440.

• Olatunji, B. O., Cisler, J. M., & Deacon, B. J. (2010). Efficacy of cognitive behavioral therapy for anxiety disorders: A review of meta-analytic findings. Psychiatric Clinics, 33(3), 557-577.