Συνέντευξη στην Άννυ Γαληνού για το περιοδικό COZYVIBE.
Ο Δημήτρης Παπαδημητριάδης είναι ψυχίατρος/ψυχοθεραπευτής και ένας από τους πιο δραστήριους εκπροσώπους της σύγχρονης ιατρικής. Μέσα από το επιστημονικό του έργο, αλλά και τη συχνή του προβολή σε ραδιοτηλεοπτικά μέσα επιδιώκει την “αποψυχιατρικοποίηση” της ψυχιατρικής, προσπαθώντας να “απενοχοποιήσει” την επίσκεψη στον ψυχίατρο, να βάλει στην άκρη τα ταμπού της νέας-και όχι μόνο-γενιάς και να μας “μυήσει” στα οφέλη και στην ευεργετική επίδραση της ειδικότητάς του πάνω στην ψυχική μας υγεία.
Με μια απλή κουβέντα μαζί σας γίνεται αμέσως προφανής η αγάπη σας για το αντικείμενό σας. Η επιλογή της ψυχιατρικής ήταν μονόδρομος στην επαγγελματική σας κατεύθυνση από πολύ νωρίς ή κάτι, που προέκυψε στην πορεία;
Άρχισα να σκέφτομαι πολύ σοβαρά την ψυχιατρική εξειδίκευση ήδη από το τρίτο έτος των προπτυχιακών σπουδών μου στην ιατρική σχολή. Πολλοί άνθρωποι δε το γνωρίζουν αλλά η ψυχιατρική είναι μια ειδικότητα της ιατρικής επιστήμης, ακριβώς όπως οι άλλες, πχ. η καρδιολογία ή η χειρουργική. Δεν είναι συνώνυμη της ψυχολογίας. Γίνεται κανείς ψυχίατρος αφού ολοκληρώσει πεντέμισι έτη εξειδίκευσης, που ακολουθούν τα έξι έτη των βασικών σπουδών στην ιατρική και με επιπλέον σπουδές για την περαιτέρω εξειδίκευση σε εργαλεία της ψυχοθεραπείας.
Όταν ήμουν πιτσιρικάς είχα ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο πώς λειτουργούν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα δίκτυα που σχηματίζουν. Ασχολούμουν εξωσχολικά με την Κυβερνητική, την οργάνωση των λογικών συστημάτων, κ.α. Όταν λοιπόν μελέτησα τη λειτουργία του εγκεφάλου ως ενός περίπλοκου και αχανούς νευρωνικού δικτύου – οι μηχανισμοί του οποίου μας είναι ακόμη και σήμερα άγνωστοι στο μεγαλύτερο βαθμό -, βρήκα την ψυχιατρική, δηλαδή το αντικείμενο της ιατρικής που απασχολείται με την έκφραση και την παθολογία αυτών των μηχανισμών, απόλυτα γοητευτική.
Πολύ περισσότερο όμως, την ερωτεύτηκα όταν συνειδητοποίησα ότι είναι η λιγότερο αποστειρωμένη ιατρική εξειδίκευση. Εφόσον για την κατανόηση σε βάθος όλων αυτών των περίπλοκων μηχανισμών που παράγουν και υλοποιούν την προσωπικότητά μας, τη διάδρασή μας με τον κόσμο και τον ίδιο τον πολιτισμό μας, μας χρειάζεται – εκτός από τη βιολογία και τις βασικές επιστήμες. – η επαφή με όσο το δυνατό περισσότερα μέσα και εκφράσεις της ανθρώπινης διανόησης, όπως η φιλοσοφία και η τέχνη.
Τι περιστατικά συναντάτε συνηθέστερα στους ασθενείς σας; Πιστεύετε πως οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες της χώρας μας έχουν επηρεάσει ίσως τη “συχνότητα” ή την “ποιότητα” των περιστατικών σας; Έρχονται, για παράδειγμα περισσότεροι “ασθενείς” με κρίσεις πανικού ή άγχους από παλιά;
Η οικονομική συμπίεση των ατόμων και των οικογενειών τους έχει επιφέρει ανυπολόγιστη επιβάρυνση σε όλους τους δείκτες υγείας. Δε χρησιμοποιώ τη λέξη “ανυπολόγιστη” σχηματικά αλλά πολύ κυριολεκτικά, γιατί και η ίδια η επιστημονική έρευνα και καταγραφή των πραγματικών επιπτώσεων είναι εντελώς ανεπαρκής ελλείψει χρηματικών πόρων.
Παρόλα αυτά, τόσο τα δημοσιευμένα μέχρι σήμερα στοιχεία όσο και η προσωπική εμπειρία μου στο ιατρείο με πείθουν ότι οι επιδράσεις στην πρόληψη, στην πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, στη διαθεσιμότητά τους, στην οργάνωσή τους, κ.ο.κ., είναι τουλάχιστον θλιβερές.
Αφρόντιστα χρόνια νοσήματα, αποασυλοποιημένοι ασθενείς που καταλήγουν άστεγοι, περισσότερα νέα περιστατικά απ’ όλο το φάσμα προβλημάτων της ψυχικής υγείας και ειδικά των διαταραχών του συναισθήματος και του άγχους.
Νέοι άνθρωποι με επαγγελματική εξουθένωση, με κρίσεις πανικού και πολλά – πολλά ακόμη. Συγκρατώ την ψυχραιμία μου, παρά την ατελείωτη αηδία μου για την προχειρότητα και την αγυρτεία κράτους και τοπικής αυτοδιοίκησης, για τους μισάνθρωπους εργοδότες, κ.ο.κ. και προσπαθώ να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ, όπως και οι υπόλοιποι συνάδελφοί μου που μάχονται στην πρώτη γραμμή της ιατρικής φροντίδας από τον ιδιωτικό και από τον δημόσιο τομέα.
Από την άλλη, πρέπει να υπογραμμίσω κι ένα μάλλον “θετικό” αποτέλεσμα που είχε η κρίση εδώ. Αισθάνομαι ότι προκάλεσε τη δημόσια συζήτηση γύρω από τη συσχέτιση της ψυχικής υγείας με την οικονομική ύφεση και κατά κάποιο τρόπο ελάφρυνε, έστω και λίγο, το ταμπού και το στίγμα. Για αυτό, αρκετοί συνάνθρωποί μας απενοχοποιήθηκαν να αναζητήσουν βοήθεια.
Υπάρχει κάποιος τομέας της ειδικότητάς σας, που αγαπάτε περισσότερο; Κάποιο περιστατικό, που εξάπτει το ενδιαφέρον σας περισσότερο από άλλα;
Υπάρχουν άπειρα πράγματα που θα μπορούσα να σας περιγράψω για να σας πείσω πόσο συναρπαστική είναι η ψυχιατρική στο σύνολό της, Ωστόσο, αυτό που την κάνει τόσο ξεχωριστή είναι ότι κάθε άνθρωπος που προσέρχεται, φέρνει τη δική του πολύ μοναδική ιστορία. Μπορεί να βλέπω δύο ανθρώπους με άγχος ή με κατάθλιψη ίδιας βαρύτητας, αλλά το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσονται και υφαίνονται πάντα διαφέρει. Ο τρόπος με τον οποίο τα συμπτώματα επιδρούν στο φάσμα της ζωής τους είναι πολύ διαφορετικός και με διακριτή σημασία για κάθε προσωπικότητα. Επομένως, σας λέω με το χέρι στην καρδιά ότι όλα τα περιστατικά έχουν το δικό τους ενδιαφέρον.
Αλλά πρέπει να ομολογήσω ότι έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία στις κρίσεις πανικού, στις φοβίες και στις διαταραχές που ανήκουν στο ιδεοψυχαναγκαστικό φάσμα. Εκεί συναντούμε ανθρώπους που σιγά – σιγά αποφεύγουν ολοένα και περισσότερες δραστηριότητες της καθημερινότητας ενώ χτίζουν, με επίγνωση, ευφάνταστα σενάρια για κινδύνους που δεν υπάρχουν. Η λογική σκέψη συγκρούεται καθημερινά με τη μαγική σκέψη κι ενίοτε παραδίδεται σ’ αυτήν, οπότε ξεθωριάζει ή και εξαλείφεται κάθε ευκαιρία για ανέμελη και απροβλημάτιστη απόλαυση της ζωής. Όταν βοηθήσουμε εξειδικευμένα αυτούς τους ανθρώπους, γινόμαστε μάρτυρες μιας ολικής επαναφοράς! Αυτό το ξαναζωντάνεμα αποτελεί, πιστέψτε με, μια ιδιαίτερα συγκινητική εμπειρία για έναν ειδικό, κάθε φορά.
Τελικά το επάγγελμα -ή καλύτερα το λειτούργημα του ψυχίατρου- θεωρείτε ότι μπορεί να το επιτελέσει κάθε άνθρωπος, ή χρειάζονται συγκεκριμένα στοιχεία του χαρακτήρα και ειδικές αντοχές;
Πρώτα απ’ όλα απαιτεί φιλομάθεια και μεγάλη υπομονή. Αφενός η διάρκεια κι η έκταση των σπουδών είναι από τις μεγαλύτερες σε οποιοδήποτε επαγγελματικό ή επιστημονικό αντικείμενο. Για να είμαι εντελώς ειλικρινής δεν τελειώνουν ποτέ. Αφετέρου πρόκειται για το λειτούργημα με τη βαθύτερη αλληλεπίδραση και συνάφεια με τον άλλο άνθρωπο – με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Μολονότι ο ψυχοθεραπευτής ψυχίατρος μαθαίνει στη πορεία πως να διαχειρίζεται τις εσωτερικές καταγραφές του, υπάρχουν κι εκείνες οι δεξιότητες – ή οι αρετές αν προτιμάτε -, που ο κάθε λειτουργός της ψυχικής υγείας οφείλει να αναζητήσει και να καλλιεργήσει από μόνος του.
Για παράδειγμα, προϋποθέτει ανοικτούς ορίζοντες, μηδενικό δογματισμό, υψηλή ενσυναίσθηση, κατανόηση και συμπόνια, γιατί ο θεραπευτής οφείλει να απαλλάσσεται από τις προσωπικές του πεποιθήσεις κι απόψεις όταν αντιμετωπίζει έναν οποιοδήποτε άνθρωπο που έρχεται στη βοήθειά του, ακόμη κι αν οι σκέψεις ή οι συμπεριφορές εκείνου του ανθρώπου δε συνάδουν με τη δική του ηθική.
Η ψυχοθεραπεία είναι ένας ρόλος, για την υπόδυση του οποίου διαχωρίζεται η προσωπική ψυχική κατάσταση του θεραπευτή από του θεραπευόμενου, ή γίνεται εργαλείο σε έμπειρα χέρια. Είναι άρα μία τέχνη για την άσκηση της οποίας μάλλον χρειάζεται και …λίγο ταλέντο.
Ανάμεσα στα ιατρικά σας καθήκοντα και το απαιτητικό καθημερινό σας πρόγραμμα, σας παρακολουθούμε συχνά σε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συζητήσεις με μια ευρεία θεματολογία σε τηλεόραση και ραδιόφωνο. Στο τέλος της ημέρας, σας μένει καθόλου ελεύθερος χρόνος μόνο για εσάς;
Με αφορμή στην ερώτησή σας θέλω να σας πω ότι νιώθω πολύ τυχερός κάθε φορά που τα ΜΜΕ μου δίνουν το βήμα, γιατί μπορώ να συνεχίζω έξω από το ιατρείο μου την προσπάθειά μου για την “αποψυχιατρικοποίηση” της ψυχιατρικής!
Βλέπετε, έχω τη γνώμη ότι η ψυχιατρική παραμένει απρόσιτη και πολύ άγνωστη. Έτσι, συντηρούνται ακόμη μύθοι ότι στον ψυχίατρο κατευθύνονται μόνο τα “πολύ βαριά περιστατικά”, ότι “αν δεν είμαι ο Ναπολέων” δεν έχω κανένα λόγο να δω το γιατρό. Όλα αυτά διαιωνίζουν το ταμπού και βέβαια το στίγμα, που μάλιστα είναι διπλό γιατί αφορά τόσο στο θεραπευόμενο όσο και στο θεραπευτή του, τον “τρελογιατρό”.
Το αποτέλεσμα είναι, βέβαια, ότι καθυστερεί η εξειδικευμένη βοήθεια. Ότι πάρα πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να υποφέρουν με προβλήματα που θα μπορούσαμε να ανακουφίζουμε πανεύκολα και ότι βασανίζονται με τις συνέπειες που έχουν αυτά τα προβλήματα στην υπόλοιπη υγεία τους και στην ποιότητα της ζωής τους.
Στην ουσία της ερώτησής σας όμως, είναι γεγονός ότι δεν έχω πολύ ελεύθερο χρόνο αυτή την περίοδο, αλλά ουκ εν τω πολλώ το ευ, τουλάχιστον τον αξιοποιώ πολύ όμορφα με τους ανθρώπους μου.
Πόσο εύκολο είναι να διατηρήσεις μια ισορροπία ανάμεσα σε μία τόσο δύσκολη και επιτυχημένη καριέρα όπως η δική σας και σε μία “πλήρη” και ευτυχισμένη προσωπική ζωή; Και πόσο εύκολο είναι να “αποκοπείς” από το επάγγελμά σου, για παράδειγμα έστω κατά τη διάρκεια των διακοπών σου, όταν χτυπάει ένα τηλέφωνο με απρόοπτα περιστατικά;
Χμ, η ιατρική είναι τρόπος ζωής, δεν είναι απλά μια δουλειά. Και μολονότι τα όρια είναι σαφή και αυτονόητα, υπάρχει πάντα η μίξη των δύο σε κάποιο βαθμό. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν ασκώ την ψυχιατρική στην προσωπική και κοινωνική ζωή μου. Συζητώ με ευχαρίστηση για θέματα του αντικειμένου μου, απαντώ σε απορίες ή συνεισφέρω την άποψή μου, αλλά λειτουργώ στο πλαίσιο του ρόλου μου αυστηρά κατόπιν ραντεβού και μόνο στο ιατρείο μου. Ασφαλώς οι θεραπευόμενοί μου έχουν 24ώρη πρόσβαση σ’ εμένα, αλλά η μεταξύ μας επικοινωνία είναι κατά το πλείστον πολύ διακριτική και συγκεκριμένη.
Περιγράψτε μας μία τυπική μέρα σας.
Μένω στου Ψυρρή εδώ και λίγα χρόνια, όπου ξυπνάω πριν τις 8πμ. όλες τις ημέρες της εβδομάδας. Τα φώτα και η μουσική ενεργοποιούνται αυτόματα, υποθέτω κατάλοιπο ή υπενθύμιση των νεανικών ενασχολήσεων με δίκτυα που σας ανέφερα νωρίτερα. Φτιάχνω καφέ και διαβάζω την επικαιρότητα σε ελληνικά και ξενόγλωσσα μέσα. Μετά ασκούμαι, τρώω πρωινό με φρούτα και δημητριακά, είτε στο σπίτι, είτε έξω στη γειτονιά.
Τότε περίπου αρχίζουν να με ψάχνουν οι γραμματείς μου. Δίνω εντολή στον Μαξ (τη ρομποτική ηλεκτρική σκούπα μου …βλ. κατάλοιπα!) να βγει και να σαρώσει κι εγώ πηγαίνω στο ιατρείο που βρίσκεται κοντά στον Ευαγγελισμό με τα πόδια, με το ποδήλατο ή με το μετρό. Εκεί απασχολούμαι με τα σύνθετα προβλήματα και τις προσωπικές ιστορίες που μου εμπιστεύονται οι θεραπευόμενοί μου και η ώρα περνάει με ασύλληπτη ταχύτητα. Ενίοτε παρεμβάλλεται ένα μέσο ενημέρωσης που χρειάζεται μία συμβουλή ή τη συμμετοχή μου σ’ ένα ρεπορτάζ.
Επιστρέφω πάντα πεζός, ή με ποδήλατο. Που και που τραβάω μία φωτογραφία – χόμπι μου από ετών. Περνώντας από κομβικά – για εμένα – σημεία του κέντρου της Αθήνας, συναντώ γνωστούς μου για μία καλησπέρα, ή τους άστεγους που προσπαθώ να υποστηρίζω.
Στο σπίτι συνομιλώ με φίλους και τους γονείς μου μέσω η/υ, σκαλίζω ιδέες για ταξίδια, ή ψάχνω παραστάσεις, γράφω, διαβάζω, ή χαζεύουμε (όχι με τον Μαξ) στο Netflix. Τσιμπολογάω συνεχώς, αλλά δεν έχω κανένα κυρίως γεύμα με την τυπική έννοια. Στο τέλος της ημέρας ρίχνω άλλη μια ματιά στην επικαιρότητα και καληνύχτα σας – κοιμάμαι πάντα …τελευταίος.
