Η λεγόμενη καλή χοληστερίνη HDL (High-Density Lipoprotein), είναι ασφαλώς γνωστή για τα καρδιοπροστατευτικά της οφέλη. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν στρέψει την προσοχή τους στην πιθανή επίδραση της HDL στον εγκέφαλο, και συγκεκριμένα στον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου Αλτσχάιμερ (άνοια Alzheimer’s). Πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ που δημοσιεύεται στην έγκριτη ιατρική επιθεώρηση Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism,, αναδεικνύει ότι τα αυξημένα επίπεδα HDL μπορεί να συνδέονται με μειωμένο κίνδυνο για Αλτσχάιμερ – γεγονός που εγείρει ενδιαφέρον για την προστατευτική δράση της και στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Ο ρόλος της καλής χοληστερίνης στον εγκέφαλο
Η καλή χοληστερόλη, εκτός από το να βοηθά στη μείωση της κακής LDL (Low-Density Lipoprotein) και της ολικής χοληστερόλης, συμμετέχει και σε μηχανισμούς που προστατεύουν τα αγγεία από φλεγμονές και οξείδωση. Αυτός ο ρόλος της αποδεικνύεται εξαιρετικά σημαντικός για τον εγκέφαλο, καθώς η διατήρηση της αιμάτωσης και η προστασία από τις φλεγμονές βοηθά στη μείωση της συσσώρευσης τοξικών ουσιών, όπως το βήτα-αμυλοειδές που χαρακτηρίζει τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Έχει, πράγματι, διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα HDL παρουσιάζουν λιγότερες βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου. Επιπρόσθετα η καλή χοληστερίνη φαίνεται ότι ενισχύει την απομάκρυνση των λιπιδίων από τον εγκέφαλο και υποστηρίζει την παραγωγή και ανακύκλωση της μυελίνης, της ουσίας που προστατεύει τους νευρώνες και βοηθά στη σωστή μετάδοση των ηλεκτρικών σημάτων. Με αυτούς τους τρόπους, σύμφωνα με τις μελέτες, τα υγιή επίπεδα HDL λειτουργούν ως «ασπίδα» για τον εγκέφαλο απέναντι σε διάφορους παράγοντες φθοράς που συνδέονται με τη γήρανση.
Η σχέση της καρδιαγγειακής υγείας με τις νευροεκφυλιστικές παθήσεις
Η συσχέτιση της HDL με τη μείωση του κινδύνου για Αλτσχάιμερ βασίζεται σε ένα σύνολο παρατηρήσεων που δείχνουν ότι η καλή καρδιαγγειακή υγεία προάγει και την καλή υγεία του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος εξαρτάται απόλυτα από την παροχή αίματος και οξυγόνου, κάτι που καθιστά κάθε καρδιαγγειακή δυσλειτουργία επικίνδυνη για τις γνωστικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα εκεί. Η HDL φαίνεται να βοηθά στη βελτίωση της αιματικής κυκλοφορίας, κι έτσι μπορεί να μειώνει τους κινδύνους που συνδέονται με την ανεπαρκή αιμάτωση του εγκεφάλου, όπως η ανάπτυξη μικροεγκεφαλικών βλαβών – πχ. στην ισχαιμική λευκοεγκεφαλοπάθεια – και η προοδευτική απώλεια της μνήμης.
Μηχανισμοί δράσης της HDL στον εγκέφαλο
Μια ενδιαφέρουσα διάσταση της δράσης της HDL είναι ότι περιορίζει τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες, δηλαδή δύο από τις κύριες αιτίες των βλαβών στους νευρώνες (νευρικά κύτταρα) που οδηγούν σε νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Μάλιστα οι υποδοχείς της HDL στους νευρώνες ενεργοποιούν αντιοξειδωτικά μονοπάτια που προστατεύουν τους νευρώνες από την οξείδωση και την αργή φθορά. Επιπλέον, η HDL βελτιώνει τη μεταφορά της βήτα-αμυλοειδούς πρωτεΐνης έξω από τον εγκέφαλο, διευκολύνοντας την αποβολή της από το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Οι ασθενείς με χαμηλή HDL έχουν αυξημένα επίπεδα φλεγμονής, κάτι που φαίνεται ότι επιδεινώνει τις πιθανότητες ανάπτυξης πλακών στον εγκέφαλο. Αυτές οι πλάκες, γνωστές και ως αμυλοειδείς πλάκες, είναι παθογνωμικά σημεία της νόσου Αλτσχάιμερ και οδηγούν σε ανεπανόρθωτες νευρωνικές βλάβες.
Προληπτικά μέτρα για την ενίσχυση της HDL
Αν και τα επίπεδα της HDL σχετίζονται με τα γονίδιά μας, οι επιλογές στον τρόπο ζωής μπορούν να βοηθήσουν. Ακολουθώντας μια ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα και αντιοξειδωτικά, μπορούμε να βελτιώσουμε την HDL και παράλληλα την καρδιαγγειακή υγεία. Η τακτική φυσική άσκηση και η διακοπή του καπνίσματος είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες για την αύξηση της HDL.
Επιπλέον, βρίσκονται υπό διερεύνηση νέα φάρμακα και συμπληρώματα που στοχεύουν ειδικά στην αύξηση της HDL, πλέον των στατινών που είναι ήδη διαθέσιμες για τον έλεγχο της χοληστερίνης. Αν και δεν υπάρχει ακόμα μία οριστική θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάιμερ, η βελτίωση των επιπέδων HDL είναι μια πολλά υποσχόμενη κατεύθυνση στην προληπτική φροντίδα. Μολονότι η αύξηση της HDL από μόνη της δεν μπορεί να διασφαλίσει τον μηδενισμό του κινδύνου, φαίνεται ότι μπορεί να μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου.
Βιβλιογραφία
Qi M, Billheimer J, Chang CH, Janssen I, Brooks MM, Orchard T, Karlamangla AS, Barinas-Mitchell E, Derby CA, McConnell D, Crawford S, El Khoudary SR. High-density lipoprotein over midlife and future cognition in women: The SWAN HDL ancillary study. J Clin Endocrinol Metab. 2024 Oct 5:dgae697.
Association of plasma high-density lipoprotein cholesterol level with risk of incident dementia: a cohort study of healthy older adultsHussain, Sultana Monira et al. The Lancet Regional Health – Western Pacific, Volume 43, 100963
Martínez-González, M. A., & Martín-Calvo, N. (2016). Mediterranean diet and life expectancy; beyond olive oil, fruits, and vegetables. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 19(6), 401-407.
Rosendorff, C., Beeri, M. S., & Silverman, J. M. (2007). Cardiovascular risk factors for Alzheimer’s disease. American Journal of Geriatric Cardiology, 16(3), 143-149.
Mahley, R. W., & Rall, S. C. (2000). Apolipoprotein E: far more than a lipid transport protein. Annual Review of Genomics and Human Genetics, 1(1), 507-537.
