Η συζήτηση γύρω από το δικαίωμα στην άμβλωση, που αναζωπυρώνεται όψιμα από δηλώσεις πολιτικών ή προσωπικοτήτων που επικαλούνται θρησκευτικά ή ιδεολογικά κριτήρια, είναι εξαιρετικά πολωτική αλλά στην πραγματικότητα έχει λήξει από το 1986 στην Ελλάδα, με το Νόμο 1609.
Σύμφωνα με αυτόν, η άμβλωση επιτρέπεται:
- Μέχρι τη 12η εβδομάδα κύησης για οποιονδήποτε λόγο, εφόσον αυτή γίνεται με την απόφαση της εγκύου.
- Μέχρι τη 19η εβδομάδα κύησης, σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης που προκύπτει από βιασμό, αιμομιξία ή άλλο αξιόποινο αδίκημα.
- Μέχρι τη 24η εβδομάδα κύησης, εάν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα υγείας στο έμβρυο που είναι ασύμβατα με τη ζωή ή την κανονική ανάπτυξή του.
Παρά την ετεροχρονισμένη ανακύκλωση αυτής της συζήτησης, το δικαίωμα της γυναίκας να αποφασίζει για το σώμα της δεν είναι μόνο ένα ηθικό ζήτημα, αλλά στηρίζεται και σε στέρεες επιστημονικές βάσεις.
Το έμβρυο και η άμβλωση
Η επιστήμη της εμβρυολογίας παρέχει σαφείς γνώσεις για την ανάπτυξη του εμβρύου.
Ζωή δεν σημαίνει απλώς τη βιολογική διαδικασία της κυτταρικής διαίρεσης και της ανάπτυξης ιστών. Αν και αυτές οι διεργασίες είναι η βάση για τη βιολογική ύπαρξη, η ανθρώπινη ζωή είναι πολλά περισσότερα από τη συσσώρευση κυττάρων. Περιλαμβάνει τη συνείδηση, τη συναισθηματική αλληλεπίδραση, ακόμα και την ικανότητα λήψης αποφάσεων. Χωρίς τη νευρολογική βάση για τη συνειδητότητα ή την αίσθηση του εαυτού, η βιολογική ύπαρξη δεν ταυτίζεται με τη ανθρώπινη ζωή. Η επιστήμη της εμβρυολογίας δείχνει ότι μέχρι ένα συγκεκριμένο στάδιο ανάπτυξης, το έμβρυο στερείται των βασικών χαρακτηριστικών που ορίζουν τη ζωή, όπως η νοημοσύνη και η αντίληψη.
Για παράδειγμα, η απαρτίωση του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος του εμβρύου, που είναι κρίσιμη για την αίσθηση του πόνου και τη λειτουργία της συνείδησης, αρχίζει μετά την 20ή εβδομάδα της κύησης και ολοκληρώνεται κάποιο χρόνο μετά τη γέννηση (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, 2010). Οι επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι οι νευρικές συνδέσεις στον εγκέφαλο δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένες μέχρι την 20ή εβδομάδα και αυτό αντικρούει τις συναισθηματικές δηλώσεις που εξισώνουν τις πρώιμες φάσεις της κύησης με την ανθρώπινη ζωή.
Επιπλέον, σε βιοηθικό επίπεδο, ο ορισμός του πότε αρχίζει η ανθρώπινη ζωή δεν βασίζεται αποκλειστικά στη βιολογία, αλλά ενσωματώνει κοινωνικές, νομικές και ηθικές παραμέτρους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO, 2022) τονίζει ότι το δικαίωμα της γυναίκας να αποφασίζει για την εγκυμοσύνη της είναι αδιαπραγμάτευτο και ότι οι περιορισμοί στις αμβλώσεις δεν οδηγούν σε μείωσή τους αλλά σε αύξηση της καταφυγής σε επικίνδυνες και μη ασφαλείς μεθόδους για αυτές.
Οι κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις
Η ίδια η εγκυμοσύνη δεν είναι απλώς μια βιολογική διαδικασία, αλλά μια εμπειρία με βαθιές ψυχολογικές και κοινωνικές συνιστώσεις. Για πολλές γυναίκες, η απόφαση να τερματίσουν μια εγκυμοσύνη συνδέεται με τη βία, με οικονομικές δυσκολίες, προσωπικούς στόχους ή προβλήματα υγείας. Έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που αναγκάζονται να συνεχίσουν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες αντιμετωπίζουν σοβαρές ψυχικές επιπτώσεις, όπως άγχος, κατάθλιψη και μειωμένη ποιότητα ζωής (Biggs et al., 2017).
Η πρόσβαση στη νόμιμη και ασφαλή άμβλωση είναι θεμελιώδης για τη σωματική και ψυχική υγεία της γυναίκας. Αντίθετα, όταν αυτή η πρόσβαση περιορίζεται, οι γυναίκες αναγκάζονται να καταφεύγουν σε παρεμβάσεις που ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για τη ζωή και την υγεία τους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι μη ασφαλείς αμβλώσεις είναι υπεύθυνες για περίπου 23.000 θανάτους γυναικών κάθε χρόνο, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της νόμιμης και ασφαλούς άμβλωσης.
Ηθική και κοινωνική δικαιοσύνη
Το δικαίωμα στην άμβλωση δεν είναι μόνο ένα ζήτημα αυτοδιάθεσης, αλλά και κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι γυναίκες που προέρχονται από φτωχότερα κοινωνικά στρώματα επηρεάζονται δυσανάλογα από την απαγόρευση ή τον περιορισμό των αμβλώσεων, καθώς δεν έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν σε άλλες χώρες ή να αναζητήσουν ιδιωτική ιατρική φροντίδα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η έλλειψη πρόσβασης στην άμβλωση διαιωνίζει τον κύκλο της κοινωνικής ανισότητας (Guttmacher Institute, 2021).
Επιπλέον, η άρνηση του δικαιώματος στην άμβλωση βασίζεται σε αντιλήψεις που παραγνωρίζουν τις πραγματικές εμπειρίες των γυναικών. Η απόφαση να τερματιστεί μια εγκυμοσύνη είναι εξαιρετικά προσωπική και μοναδική, και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να επιβάλλει ηθικές κρίσεις σε γυναίκες που βρίσκονται αντιμέτωπες με δύσκολες – συχνά ασύλληπτες – καταστάσεις.
Η αμφισβήτηση της άμβλωσης δεν είναι απλώς ιδεολογική παραφωνία, αλλά μια επίθεση στην αυτονομία των γυναικών, στη σωματική τους ακεραιότητα και στην ελευθερία τους να καθορίζουν τη ζωή τους. Πίσω από τα θρησκευτικά ή τα ηθικά προσχήματα, οι προτάσεις να επιβληθούν περιορισμοί στη νόμιμη άμβλωση υποκρύπτουν μια βαθύτερη πατριαρχική ανάγκη ελέγχου των γυναικείων σωμάτων και επιλογών.
Ενώ η επιστήμη είναι σαφής, οι υποστηρικτές των περιορισμών, παραγνωρίζουν όλα τα δεδομένα και αγνοούν σκόπιμα τις πραγματικές κοινωνικές και υγειονομικές συνέπειες που έχουν οι απαγορεύσεις των αμβλώσεων. Την ίδια στιγμή, οι ίδιες αυτές φωνές που κραυγάζουν για την “ιερότητα της ζωής” σιωπούν όταν πρόκειται να προσφέρουν στήριξη στις μητέρες, στα παιδιά που γεννιούνται ή στις γυναίκες που πλήττονται από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.
Η άρνηση του δικαιώματος στην άμβλωση δεν προστατεύει τη ζωή – καταστρέφει ζωές
Η πραγματικότητα είναι απλή: η άμβλωση δεν είναι ούτε “πολυτέλεια”, ούτε “ανήθικη επιλογή”, αλλά ανθρώπινο δικαίωμα. Η άρνηση αυτού του δικαιώματος δεν προστατεύει τη ζωή – καταστρέφει ζωές. Σε μια σύγχρονη κοινωνία που επιδιώκει την πρόοδο και τη δικαιοσύνη, δεν υπάρχει χώρος για υποκρισία και επιβολή. Η επιλογή ανήκει στη γυναίκα και μόνο σε αυτήν. Οτιδήποτε λιγότερο είναι μια ευθεία υποχώρηση στον σκοταδισμό.
Βιβλιογραφία
- Biggs, M. A., Upadhyay, U. D., McCulloch, C. E., & Foster, D. G. (2017). Women’s mental health and well-being 5 years after receiving or being denied an abortion: A prospective, longitudinal cohort study. JAMA Psychiatry, 74(2), 169-178.
- Guttmacher Institute. (2021). Abortion worldwide: Uneven progress and unequal access. New York: Guttmacher Institute.
- Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. (2010). Fetal Awareness: Review of Research and Recommendations for Practice. London: RCOG Press.
- World Health Organization. (2022). Abortion care guideline. Geneva: WHO.
