Στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, οι εικόνες από νεαρούς που βρίσκονται υπό την επήρεια αλκοόλ δεν είναι σπάνιο θέαμα. Το πρόβλημα όμως γίνεται ιδιαίτερα ανησυχητικό όταν η μέθη αφορά στους ανήλικους, με ορισμένα περιστατικά να απαιτούν άμεση ιατρική φροντίδα και νοσηλεία. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι μόνο προϊόν πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων ή επιρροών από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είναι και απόρροια της έλλειψης ουσιαστικής ενημέρωσης, αλλά και των κοινωνικών πιέσεων που συχνά οδηγούν τους εφήβους σε επιβλαβείς συμπεριφορές.
Η κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους συνήθως ξεκινά ως ένα είδος “δοκιμής”. Οι έφηβοι, σε μια προσπάθεια να ανήκουν σε κοινωνικές ομάδες, να “μεγαλώσουν” γρήγορα ή να ανταποκριθούν στις προσδοκίες συνομηλίκων, εκτίθενται σε ποτά με υψηλή περιεκτικότητα αλκοόλ. Αυτό, ωστόσο, μπορεί να έχει άμεσες βραχυπρόθεσμες και σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες για τη σωματική και ψυχική τους υγεία.
Οι επιπτώσεις
Η βραχυπρόθεσμη επίδραση της μέθης είναι εύκολα αναγνωρίσιμη. Σύμφωνα με έρευνες, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους συνδέεται με ατυχήματα, τραυματισμούς, ακόμη και δηλητηριάσεις από αλκοόλ. Τα ελληνικά νοσοκομεία νοσηλεύουν δυστυχώς αρκετά περιστατικά εφήβων με επικίνδυνα χαμηλό επίπεδο συνείδησης ή ακόμα και σε αλκοολικό κώμα. Σε πολλές περιπτώσεις, η ταχύτητα με την οποία οι νέοι καταναλώνουν αλκοόλ — γνωστή ως “binge drinking” (επεισοδιακή κατανάλωση) — αυξάνει την πιθανότητα σοβαρών επιπλοκών, καθώς το ήπαρ και το κεντρικό νευρικό τους σύστημα δεν έχουν αναπτύξει την ικανότητα να επεξεργάζονται μεγάλες ποσότητες αλκοόλ.
Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες, όμως, είναι ακόμη πιο ανησυχητικές. Η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ κατά την εφηβική ηλικία μπορεί να διαταράξει τη φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου. Έρευνες που δημοσιεύθηκαν στο Journal of Studies on Alcohol and Drugs δείχνουν ότι η κατανάλωση αλκοόλ κατά την περίοδο της εφηβείας επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη του προμετωπιαίου φλοιού, της περιοχής του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη λήψη αποφάσεων, τον αυτοέλεγχο και την κριτική σκέψη. Αυτή η δυσλειτουργία μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο εξαρτήσεων στην ενήλικη ζωή, όπως ο αλκοολισμός και η κατάχρηση άλλων ουσιών.
Στην Ελλάδα, το αλκοόλ είναι συνυφασμένο με εορτασμούς, παραδόσεις και κοινωνικές συγκεντρώσεις, και δυστυχώς παραμένει εύκολα προσβάσιμο στους νέους, είτε μέσω των γονέων τους είτε από καταστήματα εστίασης που δεν τηρούν την απαγόρευση πώλησης σε ανήλικους. Η έλλειψη επαρκούς εφαρμογής του νόμου (όπως συνέβαινε παλαιότερα και με το κάπνισμα) επιδεινώνει την κατάσταση, καθώς οι έφηβοι αποκτούν πρόσβαση σε αλκοολούχα ποτά χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.
Πέρα από τις άμεσες επιπτώσεις στην υγεία, το αλκοόλ επηρεάζει και την ψυχική ευεξία των εφήβων. Τα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους είναι μεγαλύτερα μεταξύ των νέων που καταναλώνουν αλκοόλ, γεγονός που ίσως αντικατοπτρίζει μια διπλή αιτιολογική σχέση: αφενός, η κατανάλωση γίνεται ένας τρόπος προσωρινής “απόδρασης” από συναισθηματικά προβλήματα, αφετέρου, η κατάχρηση του αλκοόλ ενισχύει τέτοιες διαταραχές μέσω των επιπτώσεών του στις νευροδιαβιβαστικές λειτουργίες του εγκεφάλου.
Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση. Η εκπαίδευση των γονέων και η ενημέρωση των εφήβων για τους κινδύνους του αλκοόλ είναι πρωταρχικής σημασίας. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης που στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, καθώς και η ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων των νέων ώστε να αντιστέκονται στις πιέσεις, είναι βασικά εργαλεία. Το δεύτερο, που είναι και το πιο σημαντικό, προϋποθέτει τον πολυπόθητο εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος και την αναβάθμιση των μαθημάτων με καινούριο περιεχόμενο από κατάλληλα καταρτισμένους εκπαιδευτικούς ή με τη συμβολή του “ψυχολόγου με διδακτική ώρα” που προτείνω στην πολιτεία από ετών. Επιπλέον, χρειάζεται η αυστηροποίηση των ελέγχων για την πώληση αλκοόλ σε ανήλικους, ώστε να περιοριστεί η πρόσβαση και συνεπώς τη χρήση – με ειδικές ποινές για τους λειτουργούς των εποπτικών μηχανισμών που κάνουν τα στραβά μάτια.
Η μέθη στους εφήβους δεν είναι απλά ένα θέμα υγείας. Είναι ζήτημα κοινωνικής ευθύνης, που απαιτεί τη συνεργασία γονέων, εκπαιδευτικών, πολιτείας και της ευρύτερης κοινωνίας. Μόνο με μια συντονισμένη προσπάθεια μπορούμε να προστατεύσουμε τη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών, διασφαλίζοντας ένα υγιέστερο μέλλον.
Στο ιατρείο μας παρέχουμε εξειδικευμένη υποστήριξη τόσο στους γονείς όσο και στους εφήβους για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ και άλλων ριψοκίνδυνων συμπεριφορών. Μέσα από εξατομικευμένες συνεδρίες παιδοψυχολογίας, βοηθάμε τους εφήβους να κατανοήσουν τους κινδύνους του αλκοόλ, να αναπτύξουν δεξιότητες αυτορρύθμισης και να αντισταθούν στις κοινωνικές πιέσεις. Παράλληλα, στηρίζουμε τους γονείς, προσφέροντας εργαλεία επικοινωνίας και πρακτικές συμβουλές για να ενδυναμώσουν τη σχέση με τα παιδιά τους και τη θετική καθοδήγηση.
Βιβλιογραφία
- Brown, S. A., & Tapert, S. F. (2004). Adolescence and the trajectory of alcohol use: basic to clinical studies. Annals of the New York Academy of Sciences, 1021(1), 234–244.
- Guerri, C., & Pascual, M. (2010). Impact of neuroimmune activation induced by alcohol or drug abuse on adolescent brain development. International Journal of Developmental Neuroscience, 28(4), 453–465.
- Johnston, L. D., O’Malley, P. M., Miech, R. A., Bachman, J. G., & Schulenberg, J. E. (2021). Monitoring the Future national survey results on drug use, 1975–2020: Volume I, Secondary school students. National Institute on Drug Abuse.
- World Health Organization. (2018). Global status report on alcohol and health 2018. Geneva: WHO Press.
