Η μακροχρόνια χρήση του Xanax (Ζάναξ) που περιέχει την ουσία αλπραζολάμη (alprazolam), είναι ένα περίπλοκο ζήτημα στην ψυχιατρική πρακτική, ειδικά για τους ασθενείς που πάσχουν από κρίσεις πανικού. Μολονότι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην άμεση ανακούφιση των συμπτωμάτων του άγχους και των κρίσεων πανικού, όταν χρησιμοποιείται συστηματικά (άνω του ενός μήνα) οδηγεί σε εξάρτηση και στο φαινόμενο της ανοχής, με σοβαρές συνέπειες για την ψυχική υγεία.
Ανοχή και εξάρτηση στο Xanax
Το φαινόμενο της ανοχής (tolerance) στο Xanax (Ζάναξ), όπως και σε άλλα αγχολυτικά / υπνωτικά φάρμακα της κατηγορίας των βενζοδιαζεπινών στην οποία ανήκει, αποτελεί μια σημαντική φαρμακολογική διαδικασία που συμβαίνει με την παρατεταμένη χρήση του φαρμάκου. Ανοχή αναπτύσσεται όταν, μετά από συνεχή και συστηματική χρήση, ο οργανισμός συνηθίζει τη δραστική ουσία και τότε οι αρχικές δόσεις του φαρμάκου γίνονται λιγότερο αποτελεσματικές.
Στην περίπτωση του Xanax (αλπραζολάμη), η ανοχή αναπτύσσεται σχετικά γρήγορα. Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής χρειάζεται ολοένα και μεγαλύτερες δόσεις για να επιτύχει το ίδιο επίπεδο ανακούφισης από το άγχος ή τα συμπτώματα πανικού. Η εγκατάσταση της ανοχής οφείλεται σε αλλαγές στη νευροχημεία του εγκεφάλου, συγκεκριμένα στους υποδοχείς γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA), που είναι υπεύθυνοι για την καταπραϋντική δράση του φαρμάκου.
Η αυξημένη ανάγκη για μεγαλύτερες δόσεις καταλήγει σε εξάρτηση και εθισμό. Η εξάρτηση αφορά στην κατάσταση κατά την οποία ο εγκέφαλος και το σώμα χρειάζονται πλέον το φάρμακο για να λειτουργήσουν φυσιολογικά. Όταν η δόση αυξάνεται διαρκώς, αυξάνεται και ο κίνδυνος υπερδοσολογίας, που μπορεί να είναι επικίνδυνη, ή ακόμα και θανατηφόρος.
Η μακροχρόνια χρήση του Xanax συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο πτώσεων, τροχαίων ατυχημάτων και άλλων τραυματισμών, καθώς το φάρμακο προκαλεί εξασθένιση των αντανακλαστικών και διαταραχές στον συντονισμό των κινήσεων. Αυτός ο κίνδυνος είναι πολύ ανησυχητικός ειδικά στους ηλικιωμένους, που είναι περισσότερο επιρρεπείς σε ατυχήματα.
Επιπλέον, σε υψηλές δόσεις, μπορεί να επηρεάσει την αναπνευστική λειτουργία και σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι την αναπνευστική καταστολή. Αυτός ο κίνδυνος αυξάνεται περαιτέρω όταν το φάρμακο συνδυάζεται με άλλα κατασταλτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως το αλκοόλ ή τα οπιοειδή.
Η δε απότομη διακοπή του Xanax, αφού έχει εγκατασταθεί η ανοχή, συνδέεται με έντονα συμπτώματα στέρησης, όπως άγχος, ζάλη, αϋπνία, εφιδρώσεις, ταχυκαρδία, τρέμουλο, σοβαρή δυσφορία και επιληπτικές κρίσεις.
Η παρατεταμένη χρήση του Xanax μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική υγεία του ατόμου, προκαλώντας ή επιδεινώνοντας – κατά παράδοξο τρόπο – καταστάσεις όπως η κατάθλιψη και οι διαταραχές άγχους. Είναι τότε δυνατόν οι ασθενείς να αποκτήσουν και μια ψυχική εξάρτηση από το φάρμακο, πιστεύοντας ότι δεν μπορούν να διαχειριστούν το άγχος ή τις κρίσεις πανικού χωρίς αυτό. Αυτή η ψυχική εξάρτηση δυσκολεύει την προσπάθεια διακοπής του φαρμάκου και οδηγεί, δυστυχώς, στον φαύλο κύκλο χρήσης και εξάρτησης.
Τέλος, η μακροχρόνια χρήση του μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή. Η αδυναμία ελέγχου του άγχους χωρίς το φάρμακο συνεπάγεται για αρκετούς ανθρώπους απομόνωση, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε ήταν ευχάριστες και προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η εξάρτηση από το Xanax μπορεί επίσης να επηρεάζει την απόδοση στην εργασία, οδηγώντας σε μειωμένη παραγωγικότητα και αυξημένο κίνδυνο επαγγελματικών αποτυχιών.
Επιπλοκές από την πολυετή κατάχρηση
Πολλές φορές μας επισκέπτονται άνθρωποι που λαμβάνουν το φάρμακο αδιάλειπτα για χρόνια. Η παρατεταμένη κατάχρηση του Xanax για σειρά ετών συνεπάγεται δυνητικά μία πληθώρα σοβαρών κινδύνων για την υγεία, πέρα από την ανοχή και την εξάρτηση. Ορισμένοι από τους κυριότερους κινδύνους περιλαμβάνουν:
Γνωστική εξασθένηση: Η παρατεταμένη χρήση του Xanax μπορεί να επηρεάσει τις γνωστικές λειτουργίες, όπως η μνήμη, η συγκέντρωση και η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Έχει παρατηρηθεί ότι οι ασθενείς που λαμβάνουν Xanax για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη διατήρηση της μνήμης και στην εκμάθηση νέων πληροφοριών, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η καθημερινή τους λειτουργικότητα.
Συναισθηματική αστάθεια και κατάθλιψη: Η χρόνια χρήση του Xanax μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στη διάθεση, οδηγώντας σε σημαντική συναισθηματική μεταβλητότητα, έντονο άγχος και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κατάθλιψη. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα των επιδράσεων του φαρμάκου στον εγκέφαλο και της εξάρτησης που αναπτύσσεται.
- Εξασθένηση της ανοσολογικής λειτουργίας: Υπάρχουν ενδείξεις ότι η παρατεταμένη χρήση βενζοδιαζεπινών, όπως το Xanax, μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας τον οργανισμό πιο επιρρεπή σε λοιμώξεις και άλλες ασθένειες.
Επιπτώσεις στη σωματική υγεία: Ορισμένες μελέτες έχουν συνδέσει τη χρόνια χρήση του Xanax με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και μεταβολικών διαταραχών. Επίσης, η μακροχρόνια χρήση μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους και άλλες αλλαγές που επηρεάζουν αρνητικά τη συνολική υγεία.
Απεξάρτηση από το Xanax
Η αντιμετώπιση της εξάρτησης από το Xanax περιλαμβάνει τόσο την ψυχοθεραπεία όσο και μία εντελώς διαφορετική φαρμακολογική προσέγγιση. Η σταδιακή μείωση της δόσης του φαρμάκου, συνήθως με την ταυτόχρονη χρήση ενός υποκατάστατου που ελαττώνεται στη θέση του Xanax υπό την επίβλεψη ενός ψυχίατρου, είναι εντελώς απαραίτητη για την ασφαλή απομάκρυνση του. Παράλληλα, η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να αναπτύξουν εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης του άγχους και των κρίσεων πανικού, περιορίζοντας την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή.
Στο ιατρείο μας αναλαμβάνουμε την ασφαλή απεξάρτηση από βενζοδιαζεπίνες όπως το Xanax, το Lexotanil (bromazepam), το Tavor (lorazepam), το Tranxene (clorazepate) και το Clonotril (clonazepam) με ειδικά προγράμματα που εξατομικεύονται στις ανάγκες κάθε ασθενούς ξεχωριστά και λαμβάνουν υπόψη τη διάρκεια της κατάχρησης, τις δόσεις, την ηλικία και τη γενική υγεία του.
