Οι κρίσεις πανικού αποτελούν μια από τις πιο έντονες εμπειρίες άγχους, χαρακτηριζόμενες από αιφνίδια και συντριπτική αίσθηση φόβου ή δυσφορίας. Αυτή η κατάσταση μπορεί να διαρκέσει από λίγα λεπτά έως και μισή ώρα, αφήνοντας έναν άνθρωπο εξαντλημένο και με τον φόβο ότι θα επαναληφθούν. Μπορούν να εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους, αναλόγως του ατόμου και των συνθηκών.
Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού περιλαμβάνουν συναισθηματικές, σωματικές και γνωστικές εκδηλώσεις.
Συναισθηματικά Συμπτώματα
- Φόβος θανάτου: Ο πάσχων φοβάται ότι πρόκειται να πεθάνει, ιδιαίτερα όταν τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο στο στήθος ή δυσκολία στην αναπνοή.
- Φόβος τρέλας: Μια αίσθηση ότι χάνεται η επαφή με την πραγματικότητα.
- Αποπροσωποποίηση και αποπραγματοποίηση: Ο πάσχων νιώθει έξω από το σώμα του ή σαν να βρίσκεται εκτός του πραγματικού κόσμου.
Σωματικά Συμπτώματα
- Ταχυκαρδία: Το αίσθημα ότι η καρδιά «τρέχει» ή χτυπά δυνατά, συχνά συνοδευόμενο από πόνο ή βάρος στο στήθος.
- Δύσπνοια: Αδυναμία να πάρει κανείς επαρκείς αναπνοές, αίσθηση πνιγμού ή «σφίξιμο» στον λαιμό.
- Εφίδρωση: Ιδιαίτερα σε περιοχές όπως οι παλάμες και το πρόσωπο.
- Τρέμουλο: Ακούσιες κινήσεις των άκρων ή ολόκληρου του σώματος.
- Ναυτία και γαστρεντερικές ενοχλήσεις, όπως πόνος στο στομάχι ή έντονη ανάγκη για αφόδευση.
- Μυϊκή ένταση ή αίσθηση «μουδιάσματος» και μυρμηγκιάσματος στα άκρα.
- Αίσθημα ζάλης ή τάση για λιποθυμία.
Γνωστικά Συμπτώματα
- Αίσθηση επικείμενου κινδύνου: Η πεποίθηση ότι κάτι τρομακτικό πρόκειται να συμβεί.
- Αδυναμία συγκέντρωσης: Ο πάσχων δυσκολεύεται να εστιάσει ή να κατανοήσει το περιβάλλον του.
- Αυτοκαταστροφικές σκέψεις: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ένταση του άγχους μπορεί να οδηγήσει σε πολύ αρνητικές σκέψεις, όπως η πεποίθηση ότι δεν υπάρχει διέξοδος.
Παραλλαγές Κρίσεων Πανικού
Οι κρίσεις δεν εκδηλώνονται πάντα με τον ίδιο τρόπο σε όλους. Αντίθετα, μπορούν να εμφανιστούν με διαφορετικές παραλλαγές που εξαρτώνται από τη σοβαρότητα, τη συχνότητα, και το πλαίσιο:
Αυθόρμητες
Αυτές οι κρίσεις εμφανίζονται ξαφνικά, χωρίς προφανή αιτία. Μπορεί κανείς να βρίσκεται σε απόλυτα ήρεμη κατάσταση, και ξαφνικά να βιώσει ένα κύμα πανικού.
- Ένας φοιτητής αναφέρει ότι ενώ διάβαζε στο σπίτι του, ξαφνικά ένιωσε ότι δεν μπορεί να αναπνεύσει. Παρά την ηρεμία του περιβάλλοντος, η καρδιά του «έτρεχε» και πίστευε ότι παθαίνει ανακοπή. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου αποκλείστηκε κάθε παθολογία.
- Μια δασκάλα ένιωσε σαν να παρακολουθεί το σώμα της από απόσταση ενώ έκανε ψώνια σε ένα γεμάτο σούπερ μάρκετ. Φοβήθηκε ότι «τρελαίνεται» και εγκατέλειψε τον χώρο άμεσα.
Εξαρτημένες
Αυτές συνδέονται άμεσα με συγκεκριμένες καταστάσεις ή φοβίες.
- Ένας άνθρωπος που φοβάται τους κλειστούς χώρους μπορεί να βιώσει τα συμπτώματα κατά την είσοδό του σε ασανσέρ.
- Ένας 50χρονος άνδρας με αεροφοβία περιέγραψε επεισόδια κάθε φορά που επιβιβαζόταν σε αεροπλάνο. Η καρδιά του επιτάχυνε και αισθανόταν ότι θα λιποθυμήσει, με αποτέλεσμα να αποφεύγει τα αεροπορικά ταξίδια.
Νυχτερινές
Αυτές συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου, συχνά ξυπνώντας τον ασθενή με αίσθημα τρόμου και έντονα σωματικά συμπτώματα.
- Μια 40χρονη γυναίκα αναφέρει ότι ξυπνά συχνά στις 3 τα ξημερώματα με δύσπνοια και τρέμουλο, χωρίς να μπορεί να καταλάβει τι την προκαλεί.
Υποκλινικές
Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο ασθενής βιώνει ορισμένα από τα συμπτώματα, αλλά η έντασή τους δεν είναι αρκετή για να πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια των κρίσεων πανικού.
Αιτιολογία και παράγοντες κινδύνου
Οι κρίσεις πανικού προκαλούνται από έναν συνδυασμό γενετικών, βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Έρευνες έχουν δείξει ότι η δυσλειτουργία του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA) συμβάλλει στην υπερδραστηριότητα της φυσιολογικής αντίδρασης «μάχης ή φυγής» του οργανισμού κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού (Abelson et al., 2007). Το χρόνιο στρες, η δύσκολη παιδική ηλικία, ακόμα και η χρήση ουσιών αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου στη διαταραχή πανικού.
Στο ιατρείο μας, η αντιμετώπιση για την κρίση πανικού βασίζεται σε μια εξατομικευμένη προσέγγιση που συνδυάζει τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT) και τη φαρμακευτική αγωγή όταν χρειάζεται, με στόχο τη μακροπρόθεσμη αποκατάσταση. Η CTB εστιάζει στην αναγνώριση και τροποποίηση των δυσλειτουργικών σκέψεων που πυροδοτούν τον πανικό, ενώ παράλληλα εκπαιδεύει τους ασθενείς σε τεχνικές χαλάρωσης και διαχείρισης των σωματικών συμπτωμάτων. Όταν κρίνεται απαραίτητο, συνταγογραφείται φαρμακευτική αγωγή με σκοπό να μειωθεί η ένταση των συμπτωμάτων, να διευκολυνθεί η ψυχοθεραπευτική εργασία, και να αποκατασταθεί η νευροδιαβιβαστική δυσλειτουργία. Ο συνδυασμός αυτών των προσεγγίσεων προσφέρει μια ολιστική θεραπευτική εμπειρία, με έμφαση στη διαρκή βελτίωση της ποιότητας ζωής και την πρόληψη των υποτροπών.
Βιβλιογραφία
- Abelson, J. L., Khan, S., Liberzon, I., & Young, E. A. (2007). HPA axis activity in patients with panic disorder: Review and synthesis of four studies. Depression and Anxiety, 24(1), 66–76.
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
- Klein, D. F. (1993). False suffocation alarms, spontaneous panics, and related conditions. Archives of General Psychiatry, 50(4), 306–317.
