Ο ανθρώπινος οργανισμός λειτουργεί ως ένα πολύπλοκο σύστημα, στο οποίο το σώμα και ο νους βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Τα τελευταία χρόνια, η επιστήμη έχει αποδείξει ότι η σωματική υγεία επηρεάζει σημαντικά τη συναισθηματική και ψυχική κατάσταση του ατόμου, ενώ το αντίστροφο είναι εξίσου αληθινό.
Ο ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος και ο εγκέφαλος
Το ανοσοποιητικό σύστημα και ο εγκέφαλος βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία μέσω ενός πολύπλοκου δικτύου νευροδιαβιβαστών, ορμονών και κυτταροκινών. Όταν ο οργανισμός μάχεται ενάντια σε έναν ιό ή σε ένα αλλεργιογόνο, απελευθερώνονται προφλεγμονώδεις κυτταροκίνες, όπως η ιντερλευκίνη-6 (IL-6) και ο παράγοντας νέκρωσης όγκων (TNF-α), που έχουν αποδειχθεί ότι επηρεάζουν άμεσα τη διάθεση και τα επίπεδα άγχους (Dantzer et al., 2008). Αυτές οι ουσίες μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, της νευροδιαβιβαστικής ουσίας που συνδέεται με την αίσθηση της ηρεμίας και της ευτυχίας, προκαλώντας έτσι μεγαλύτερη ευαισθησία στο άγχος.
Ιώσεις και αλλεργίες
Οι ιογενείς λοιμώξεις, όπως η γρίπη ή οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, συνοδεύονται από κόπωση, αδυναμία και αίσθημα κακουχίας. Αυτά τα συμπτώματα μπορούν να μειώσουν την ικανότητα ενός ανθρώπου να διαχειριστεί το στρες. Περιορίζουν την κοινωνική αλληλεπίδραση και επιδεινώνουν την ψυχική κατάσταση. Έρευνες έχουν δείξει ότι η γρίπη και άλλες λοιμώξεις συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα άγχους και καταθλιπτικών συμπτωμάτων, ακόμα και μετά την ανάρρωση (Benros et al., 2013). Επιπλέον, η χρόνια φλεγμονή που οφείλεται σε επαναλαμβανόμενες ιώσεις μπορεί να διατηρήσει τον εγκέφαλο σε μια κατάσταση αυξημένης επαγρύπνησης, γεγονός που οδηγεί σε υπεραντίδραση στο στρες και αυξημένη ευαισθησία στο άγχος.
Οι εποχικές αλλεργίες, όπως η αλλεργική ρινίτιδα, μπορούν επίσης να επιδεινώσουν το άγχος με διάφορους τρόπους. Πρώτον, τα αλλεργιογόνα προκαλούν μια ανοσολογική απόκριση που περιλαμβάνει την απελευθέρωση ισταμίνης, που δεν επηρεάζει μόνο τα αναπνευστικά όργανα αλλά και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Μελέτες δείχνουν ότι τα υψηλά επίπεδα ισταμίνης μπορούν να επηρεάσουν τη γνωστική λειτουργία και να αυξήσουν την ανησυχία (Bousquet et al., 2017).
Δεύτερον, τα επίμονα συμπτώματα των αλλεργιών, όπως η ρινική συμφόρηση, η δύσπνοια και η κόπωση, μπορούν να διαταράξουν την ποιότητα του ύπνου. Η χρόνια έλλειψη ύπνου έχει αποδειχθεί ότι συνδέεται με αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, της κύριας ορμόνης του στρες, και με μεγαλύτερη δυσκολία στη ρύθμιση των συναισθημάτων (Meerlo et al., 2008). Κατά συνέπεια, οι αλλεργίες ενισχύουν το αίσθημα ανησυχίας και εκνευρισμού, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο μεταξύ σωματικής και ψυχικής δυσφορίας.
Η αντιμετώπιση των ιώσεων και των αλλεργιών μπορεί να μειώσει την ψυχολογική τους επίδραση. Ο επαρκής ύπνος, η σωστή διατροφή και η τακτική σωματική δραστηριότητα ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθούν στη ρύθμιση του άγχους. Επιπλέον, η χρήση αντιισταμινικών και η ανοσοθεραπεία μπορούν να μειώσουν τις επιπτώσεις των αλλεργιών στη διάθεση.
Και βέβαια, οι τεχνικές χαλάρωσης, όπως η βαθιά αναπνοή, ο διαλογισμός και η γιόγκα, έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές στη μείωση της φλεγμονής και στη ρύθμιση της ψυχολογικής απόκρισης στο στρες (Pascoe et al., 2017). Αν το άγχος παραμένει έντονο ή επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα, η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή για τις διαταραχές άγχους μπορεί να είναι απαραίτητες για την αποκατάσταση της ψυχικής ισορροπίας.
Βιβλιογραφία
Benros, M. E., Waltoft, B. L., Nordentoft, M., Østergaard, S. D., Eaton, W. W., Krogh, J., & Mortensen, P. B. (2013). Autoimmune diseases and severe infections as risk factors for mood disorders. JAMA Psychiatry, 70(8), 812-820.
Bousquet J, Schünemann HJ, et al. Allergic Rhinitis and Its Impact on Asthma Working Group. Next-generation Allergic Rhinitis and Its Impact on Asthma (ARIA) guidelines for allergic rhinitis based on Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation (GRADE) and real-world evidence. J Allergy Clin Immunol. 2020 Jan;145(1):70-80.e3. doi: 10.1016/j.jaci.2019.06.049. Epub 2019 Oct 15. Erratum in: J Allergy Clin Immunol. 2022 Jun;149(6):2180
Dantzer, R., O’Connor, J. C., Freund, G. G., Johnson, R. W., & Kelley, K. W. (2008). From inflammation to sickness and depression: when the immune system subjugates the brain. Nature Reviews Neuroscience, 9(1), 46-56.
Meerlo, P., Sgoifo, A., & Suchecki, D. (2008). Restricted and disrupted sleep: effects on autonomic function, neuroendocrine stress systems and stress responsivity. Sleep Medicine Reviews, 12(3), 197-210.
Pascoe MC, Thompson DR, Jenkins ZM, Ski CF. Mindfulness mediates the physiological markers of stress: Systematic review and meta-analysis. J Psychiatr Res. 2017 Dec;95:156-178.
