Στην Ελλάδα, τα τροχαία ατυχήματα είναι μια διαρκής πληγή. Δεν πρόκειται απλώς για αριθμούς σε στατιστικές· κάθε ατύχημα αφηγείται μια ιστορία, μερικές φορές μια ιστορία επιβίωσης, συχνότερα όμως μια ιστορία πένθους ή σιωπηλής οδύνης. Πίσω από κάθε μία από αυτές, υπάρχει μια οικογένεια που διαλύθηκε, μια ζωή που ανατράπηκε, μια κοινότητα που έχασε ένα μέλος της.
στην Ελλάδα, οι οδηγοί είναι τόσο εξοικειωμένοι με τον κίνδυνο που παύει να υπάρχει ως απειλή στη συνείδησή τους
Η αιτία; Το υπερβολικό αλκοόλ, η ταχύτητα, η χρήση κινητού, η κόπωση, η επιθετική οδήγηση, οι ελλείψεις στην υποδομή. Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων από τροχαία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συμπεριφορά πολλών οδηγών διακατέχεται από μια αίσθηση υπεροχής, απόρριψης των κανόνων και βαθιάς δυσπιστίας προς τους θεσμούς. Δεν είναι ότι αγνοούν τον κίνδυνο. Είναι ότι εξοικειώνονται τόσο πολύ με αυτόν, που τελικά παύει να υπάρχει ως απειλή στη συνείδησή τους.
Όταν δεν υπάρχει θάνατος, υπάρχει αναπηρία. Αλλά οι τραυματισμοί που αφήνουν πίσω τους τροχαία ατυχήματα δεν είναι μόνο σωματικοί· η ψυχή κουβαλάει το ίδιο – και πολλές φορές βαρύτερο – φορτίο. Οι άνθρωποι που χάνουν την κινητικότητά τους, την ανεξαρτησία τους ή μέλη του σώματός τους, εισέρχονται σε μια περίοδο πένθους. Η απώλεια της σωματικής ακεραιότητας βιώνεται ως ένα υπαρξιακό ρήγμα. Δεν είναι μόνο μια αλλαγή τρόπου ζωής, αλλά μια βίαιη αναπλαισίωση της ίδιας της ταυτότητας του ανθρώπου, που συνοδεύεται από κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες και κοινωνική απομόνωση (Krause et al., 2020).
Ακόμη και όσοι επιβιώνουν σωματικά ακέραιοι, δεν ξεφεύγουν πάντοτε από τον ψυχικό τραυματισμό. Το μετατραυματικό στρες δεν αφορά μόνο στο θύμα. Ο ίδιος ο οδηγός που προκαλεί το ατύχημα κουβαλάει ενοχές, φόβο και εσωτερική ντροπή. Μπορεί να στοιχειώσουν τον θύτη, ειδικά αν υπάρχει απώλεια ζωής. Οι συγγενείς των θυμάτων βιώνουν ασφαλώς παρατεταμένο πένθος, μια μορφή θλίψης που δεν εξασθενεί με τον χρόνο, καθώς ο θάνατος έχει έρθει ξαφνικά και τραγικά, χωρίς προετοιμασία ή αποχαιρετισμό (Shear et al., 2011).
χρειάζεται ένα νέο πλαίσιο αξιών που τοποθετεί τη ζωή πάνω από την ταχύτητα, τον εγωισμό και τον ανταγωνισμό
Η κοινή και πάγια απάντηση που προτείνεται από τις πολιτικές αρχές είναι η αυστηροποίηση των ποινών. Κι όμως, δεν αρκεί. Οι αυστηρότεροι νόμοι έχουν μικρό αποτέλεσμα όταν η εφαρμογή τους παραμένει αποσπασματική και όταν η ίδια κουλτούρα της ασφάλτου συνεχίζεται και η ατιμωρησία εδραιώνεται καθημερινά στους δρόμους. Μελέτες έχουν δείξει πως η αλλαγή στην οδική συμπεριφορά απαιτεί πολυεπίπεδες παρεμβάσεις: παιδεία, κοινωνική πίεση, παραδείγματα από την πολιτεία, αλλά κυρίως ένα πλαίσιο αξιών που τοποθετεί τη ζωή πάνω από την ταχύτητα, τον εγωισμό και τον ανταγωνισμό (Elvik & Amundsen, 2000). Το γκάζι πρέπει να βγεις εκτός μόδας.
Δεν είναι απλώς θέμα κυρώσεων. Είναι θέμα πολιτισμού.
Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας. Όχι άλλη μία εκστρατεία ευαισθητοποίησης πριν από τις γιορτές, αλλά μακρόπνοες στρατηγικές που θα ξεκινούν από το σχολείο, θα συνεχίζουν στην καθημερινότητα και θα καθρεφτίζονται στην ίδια την πολιτική βούληση. Δεν είναι απλώς θέμα κυρώσεων. Είναι θέμα πολιτισμού. Κι όμως, οι ειδικοί της ψυχικής υγείας που θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε σε αυτό, σπάνια προσκαλούμαστε από την πολιτεία για να συμβάλλουμε στη διαμόρφωση της εκπαίδευσης. Κι όμως, όσο βλέπουμε το τιμόνι ως προέκταση του εαυτού μας και όχι ως ευθύνη απέναντι στους άλλους, οι δρόμοι θα παραμένουν πεδία τραγωδίας. Αυτό είναι ζήτημα ψυχολογίας. Η αλλαγή χρειάζεται ένα διαφορετικό, καλύτερο σχολείο που δημιουργεί διαφορετική ψυχολογία.
Η δε κοινωνία πρέπει να πενθήσει ανοιχτά και συλλογικά για το πλήθος των απωλειών της. Μόνο τότε ίσως μπορέσει να βρει την πολιτική και ηθική βούληση να προστατεύσει τα σώματα και τις ψυχές των μελών της.
Βιβλιογραφία
Elvik, R., & Amundsen, A. (2000). Improving road safety in Norway: Potential effects of different policy options. Institute of Transport Economics.
Krause, J. S., & Saunders, L. L. (2011). Health, secondary conditions, and life expectancy after spinal cord injury. Archives of physical medicine and rehabilitation, 92(11), 1770–1775.
Shear, M. K., Simon, N., Wall, M., Zisook, S., Neimeyer, R., Duan, N., … & Keshaviah, A. (2011). Complicated grief and related bereavement issues for DSM-5. Depression and Anxiety, 28(2), 103–117.
Ελληνική Στατιστική Αρχή. (2025). Οδικά Τροχαία Ατυχήματα. ΕΛΣΤΑΤ.
