Η κοκαΐνη ως κρυφή πυρκαγιά της ψυχής
Υπάρχουν ουσίες που δεν καταστρέφουν απλώς το σώμα, αλλά σκάβουν χαράδρες στην ψυχή, αφήνοντας πίσω τους σιωπηλά ερείπια. Η κοκαΐνη είναι μία από αυτές. Δεν αρκείται στο να αλλοιώνει τη χημεία του εγκεφάλου για λίγες ώρες ευφορίας· σπέρνει φόβο, ενοχές και αναμνήσεις που επιστρέφουν σαν εφιάλτες. Όταν κάποιος προσπαθεί να ξεφύγει από την εξάρτηση, συχνά ανακαλύπτει ότι οι πληγές δεν είναι μόνο σωματικές. Είναι ψυχικές, βαθιά ριζωμένες, και απαιτούν κάτι περισσότερο από αποτοξίνωση. Χρειάζονται χρόνο, υπομονή και μια θεραπευτική προσέγγιση που να αγγίζει τις ρίζες του τραύματος.
Η εξάρτηση από την κοκαΐνη δεν είναι απλώς μια συνήθεια που μπορεί να διακοπεί με τη δύναμη θέλησης. Είναι μια πολύπλοκη κατάσταση που κατά κανόνα συνδέεται με ψυχικές διαταραχές όπως η μετατραυματική αγχώδης διαταραχή (PTSD), η κατάθλιψη και οι κρίσεις πανικού. Μελέτες δείχνουν ότι πολλοί χρήστες καταφεύγουν στην ουσία για να «αυτοθεραπευτούν» από ανυπόφορους συναισθηματικούς πόνους. Όμως, η ανακούφιση είναι παροδική, και σύντομα η ουσία γίνεται μέρος του προβλήματος, όχι η λύση. Η DECRYPT, μια πρόσφατη βρετανική μελέτη, εξέτασε πώς η τραυματοκεντρική γνωσιακή θεραπεία (CT-PTSD) μπορεί να βοηθήσει νέους ανθρώπους με σοβαρά ψυχικά τραύματα, ανοίγοντας έναν δρόμο για όσους παλεύουν με την κοκαΐνη και τις συνέπειές της.
Όταν η κοκαΐνη γίνεται καταφύγιο από τον πόνο
Φανταστείτε έναν έφηβο που μεγάλωσε σε ένα σπίτι όπου η βία ήταν καθημερινότητα. Οι φωνές, οι απειλές, η αίσθηση του αβοήθητου. Κάποια στιγμή, ανακαλύπτει την κοκαΐνη. Αρχικά, είναι ένα διαφυγή· μια στιγμιαία λήθη που τον κάνει να νιώθει ακατανίκητος, άτρωτος. Όμως, με τον καιρό, η ουσία γίνεται ένας νέος τύραννος. Οι εφιάλτες επιστρέφουν, οι κρίσεις πανικού γίνονται συχνότερες, και η εξάρτηση τον κρατά δέσμιο σε έναν φαύλο κύκλο. Αυτή η ιστορία δεν είναι σπάνια. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο JAMA Psychiatry, το 30% των ατόμων με PTSD έχουν ιστορικό χρήσης κοκαΐνης, ενώ το ποσοστό ανεβαίνει στο 50% για όσους έχουν βιώσει σύνθετα τραύματα.
Η κοκαΐνη δεν επιλέγεται τυχαία. Είναι μια ουσία που υπόσχεται έλεγχο, δύναμη, διαφυγή από την πραγματικότητα. Όμως, όταν οι επιδράσεις της εξασθενούν, ο χρήστης μένει με τα ίδια τραύματα, ενισχυμένα από την ενοχή και την απογοήτευση. Η θεραπεία, λοιπόν, δεν μπορεί να περιοριστεί στην αποτοξίνωση. Πρέπει να αγγίξει τις ρίζες του τραύματος, να βοηθήσει τον άνθρωπο να ξαναχτίσει την αυτοεκτίμησή του και να μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του χωρίς την ουσία. Η DECRYPT έδειξε ότι η τραυματοκεντρική γνωσιακή θεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική ακόμα και σε περιπτώσεις σοβαρών ψυχικών τραυμάτων, προσφέροντας ελπίδα σε όσους νιώθουν παγιδευμένοι.
«Η θεραπεία δεν είναι μια γραμμή τερματισμού, αλλά ένα ταξίδι. Κάθε βήμα, όσο μικρό κι αν είναι, μετράει. Η κοκαΐνη μπορεί να σβήσει προσωρινά τον πόνο, αλλά η πραγματική θεραπεία έρχεται όταν μάθουμε να τον αντιμετωπίζουμε με ανοιχτά μάτια.»
Ο χρόνος ως σύμμαχος στην μάχη με την εξάρτηση
Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους γύρω από την εξάρτηση είναι ότι η θεραπεία πρέπει να φέρει άμεσα αποτελέσματα. Όμως, η ψυχική υγεία δεν λειτουργεί έτσι. Η DECRYPT τόνισε ότι η θεραπεία για το PTSD σε νέους ανθρώπους απαιτεί χρόνο, προσαρμογή και υπομονή. Το ίδιο ισχύει και για όσους παλεύουν με την κοκαΐνη. Η διαδικασία της ανάρρωσης δεν είναι γραμμική· υπάρχουν υποτροπές, στιγμές απογοήτευσης, αλλά και μικρές νίκες που χτίζουν την αυτοπεποίθηση.
Η τραυματοκεντρική γνωσιακή θεραπεία (CT-PTSD) επικεντρώνεται στην αναδόμηση των αρνητικών πεποιθήσεων που προκύπτουν από το τραύμα. Για παράδειγμα, ένας χρήστης κοκαΐνης που έχει βιώσει βία μπορεί να πιστεύει ότι «δεν αξίζει τίποτα» ή ότι «κανείς δεν μπορεί να τον βοηθήσει». Η θεραπεία τον βοηθά να αναθεωρήσει αυτές τις σκέψεις, να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του και να μάθει νέους τρόπους διαχείρισης του στρες. Μια μελέτη στο Molecular Psychiatry έδειξε ότι η CT-PTSD μειώνει τα συμπτώματα του PTSD κατά 60% σε νέους, προσφέροντας μια ισχυρή βάση για την αντιμετώπιση της εξάρτησης.
Η κοκαΐνη μπορεί να φαίνεται σαν λύση, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα άλλο πρόβλημα. Η πραγματική θεραπεία έρχεται όταν κάποιος μάθει να ζει με τα τραύματά του, χωρίς να τα σβήνει με ουσίες. Χρειάζεται θάρρος για να κοιτάξεις τον πόνο στα μάτια, αλλά είναι ο μόνος τρόπος για να τον ξεπεράσεις. Και ναι, παίρνει χρόνο. Όμως, όπως λέει και η DECRYPT, η θεραπεία δεν είναι αγώνας ταχύτητας, αλλά μαραθώνιος. Και κάθε βήμα μετράει.
Βιβλιογραφία
- Ehlers, A., & Clark, D. M. (2000). A cognitive model of posttraumatic stress disorder. Behaviour Research and Therapy, 38(4), 319-345.
- Karsberg, S., Najavits, L., Pedersen, M. et al. Trauma and ICD-11 PTSD in substance use disorder treatment: a Danish multi-site study. BMC Psychiatry 25, 770 (2025).
- Meiser-Stedman, R., Allen (2025), A pragmatic randomized controlled trial of cognitive therapy for post-traumatic stress disorder in children and adolescents exposed to multiple traumatic stressors: the DECRYPT trial. World Psychiatry, 24: 422-434. https://doi.org/10.1002/wps.21355
- Schwartz EKC, Wolkowicz NR, De Aquino JP, MacLean RR, Sofuoglu M. Cocaine Use Disorder (CUD): Current Clinical Perspectives. Subst Abuse Rehabil. 2022 Sep 3;13:25-46.
- Perrin, Sean & Leigh, Eleanor & Smith, Patrick & Yule, William & Ehlers, Anke & Clark, David. (2017). Cognitive Therapy for PTSD in Children and Adolescents. 10.1007/978-3-319-46138-0_9.
