Πόσο σύνηθες είναι ένας άντρας να δέχεται σεξουαλική παρενόχληση;
Ό,τι συμβαίνει στο ένα φύλο μπορεί να συμβαίνει και στο άλλο φύλο. Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι η εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Ωστόσο, τα περιστατικά που αφορούν σε άνδρες – θύματα του φαινομένου δε δηλώνονται στον ίδιο βαθμό με τον οποίο οι γυναίκες προσέρχονται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σε βοήθεια ή καταγγελία και για αυτό υπάρχουν αρκετές αποκλίσεις στην εκτίμηση της συχνότητας μεταξύ των επιστημονικών μελετών ανά τον κόσμο.
Παρόλα αυτά, επί του συνόλου των περιστατικών που καταγράφονται διεθνώς, φαίνεται ότι οι άνδρες παρενοχλούνται σεξουαλικά (από γυναίκες ή από άνδρες) σε ποσοστό 14-17%. Δηλαδή, ένας στους επτά ανθρώπους που υποφέρουν από αυτή την απίστευτη ψυχική ταλαιπωρία είναι άνδρας.
Τα περιστατικά μπορούν να χωριστούν σε κατηγορίες; Σεξουλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, στο δρόμο, στα social media, στις κοινωνικές επαφές- έξοδοι διασκέδασης; Αν ναι ποια είναι τα χαρακτηριστικά και ο τρόπος έκφρασης σε κάθε περίπτωση;
[cc_quote]επιμένει να μην παίρνει το “όχι” για απάντηση[/cc_quote]Έχω τη γνώμη ότι μπορούμε να διακρίνουμε δύο κατηγορίες. Από τη μία υπάρχει η άμεση σεξουαλική παρενόχληση, που σημαίνει τον σωματικό ή ψυχολογικό σεξουαλικό εξαναγκασμό, με τη μορφή ανεπιθύμητων πράξεων όπως οι χειρονομίες ή το ανάρμοστο άγγιγμα, ο δελεασμός με ανταλλάγματα, ο εκφοβισμός ή ακόμη – ακόμη οι απειλές με όμηρο την εργασιακή, την οικογενειακή ή την προσωπική ειρήνη κ.ο.κ. Από την άλλη έχουμε την έμμεση σεξουαλική παρενόχληση που περιλαμβάνει υπαινικτικά αστεία και ανέκδοτα, απρόσκλητες φιλοφρονήσεις, έως υποτιμητικά ή προσβλητικά σχόλια και πολλά ακόμη. Όταν εκείνη ή εκείνος που παρενοχλεί μοιράζεται το ίδιο περιβάλλον με εκείνον που παρενοχλείται, τότε η έμμεση παρενόχληση συνήθως ανοίγει ύπουλα το δρόμο για την άμεση.
Έχει, για παράδειγμα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον μία συμπεριφορά που ονομάζουμε “το πόδι στην πόρτα”, η οποία αποκαλύπτει αυτή τη σταδιακή κλιμάκωση που παρατηρούμε στη σεξουαλική παρενόχληση. Η παρενοχλήτρια ζητάει κάτι εύκολο στην αρχή, όπως ένα μασάζ στους ώμους, προφασιζόμενη την κούραση της ημέρας, ή εγκαινιάζει μία κολακευτική επικοινωνία, είτε δια ζώσης είτε από απόσταση, όπως μέσω των κοινωνικών δικτύων. Στην πορεία επιμένει να μην παίρνει το “όχι” για απάντηση, υπερβαίνει το όριο με κάποιο αστείο, ή εξαντλεί την ανοχή και την ευγένεια του παρενοχλούμενου. Αργότερα επιβάλλει τον εαυτό της ακόμη πιο έντονα. Στέλνει μηνύματα με άπρεπο περιεχόμενο σε ακατάλληλες ώρες, κάνει δώρα ή φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση το θύμα της – ενδεχομένως και απέναντι στην οικογένειά του ή στη προσωπική του ζωή -, εμφανίζεται απρόσκλητη, διεκδικεί ολοένα και περισσότερα, επιμένει και επιμένει.
Σε όλες τις περιπτώσεις, ο κοινός παρονομαστής είναι ο εκβιασμός της προσοχής ή της συμμετοχής του παρενοχλούμενου και ότι πρόκειται για ένα παιχνίδι επιβολής και εξουσίας σε βάρος του.
Ποια κατηγορία είναι η πιο “δημοφιλής” (και αυτή με τα λιγότερα “κρούσματα”);
Αναμφίβολα τα περισσότερα περιστατικά συμβαίνουν στο χώρο της εργασίας. Ως ειδικός συμβουλεύω επομένως άνδρες και γυναίκες να κρατούν την προσωπική τους ζωή κατά το δυνατόν μακριά από τη δουλειά. Να αποφεύγουν να συμμετέχουν με οποιονδήποτε τρόπο όταν νιώθουν ότι παρενοχλούνται, να μη στέλνουν μικτά σήματα αποδεχόμενοι δώρα ή διευκολύνσεις που δεν ταιριάζουν στο πρόσωπο, στη στιγμή και στο είδος της συσχέτισης, να γνωστοποιούν διακριτικά τη δυσφορία τους και αν ο δράστης επιμένει, να καταγγέλλουν χωρίς ενδοιασμό.
Μολονότι παρατηρούμε και την εκδικητική κατάχρηση του όρου “παρενόχληση”, την αυτοθυματοποίηση για δευτερογενές όφελος (καθώς η σεξουαλική παρενόχληση αποδεικνύεται δύσκολα), ή την υπερβολή στις σχετικές αναφορές – που αποτελεί από μόνη της μια άλλη νοσηρή μορφή αυτοεπιβεβαίωσης -, έχω την πεποίθηση πως όταν υπάρχουν σαφείς πολιτικές, πρωτόκολλα, διαγράμματα ροής, οριοθέτηση, ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των μερών στους χώρους εργασίας, τότε ελαχιστοποιούνται πολύ αποτελεσματικά οι πιθανότητες για όλα τα κακά σενάρια.
Υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο φλερτ, έκφραση θαυμασμού και στην σεξουαλική παρενόχληση;
Είναι πολύ εύκολο να διακρίνουμε την παρενόχληση από το φλερτ αν ακούσουμε το ένστικτό μας. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για μία ολότελα απρόσκλητη προσέγγιση που μας δημιουργεί στην καλύτερη περίπτωση αμηχανία, δυσάρεστα συναισθήματα ή αποστροφή. Εκείνη ή εκείνος που προσεγγίζει δεν έχει σεβασμό στο χώρο, στο χρόνο και στη προσωπικότητά μας αλλά μας επιβάλλεται. Μας τοποθετεί αυτόματα σε άμυνα. Ενώ το φλερτ προσλαμβάνεται ευχάριστα, υπάρχει αμοιβαιότητα και θετική διάθεση. Εκείνος που προσεγγίζει δείχνει σεβασμό και αναγνωρίζει τα όρια.
Ποιες ηλικίες και ποιοι τύποι ανθρώπων δέχονται σεξουαλική παρενόχληση; Υπάρχει προφίλ θύματος;
Κάθε άνθρωπος, κάθε ηλικίας, μπορεί να βρεθεί στο ρόλο του θύματος. Ωστόσο, εκτιμώ ότι είναι περισσότερο ευάλωτοι οι άνδρες με την ατυχία της εργασιακής σχέσης με παρενοχλητές προϊστάμενους ή εργοδότες, οι άνθρωποι χαμηλών τόνων, εκείνοι που είναι φύσει περισσότερο δεκτικοί στην ανθρώπινη διεπαφή, και ακόμη οι τρανς, ομοφυλόφιλοι και αμφισεξουαλικοί άνδρες που βρίσκονται συχνότερα από κάθε άλλη πληθυσμιακή ομάδα στη πρώτη γραμμή του πυρός του σεξουαλικού εκφοβισμού και βέβαια της παρενόχλησης.
Ποιο είναι το προφίλ του “δράστη”, για ποιο λόγο το κάνει και τι θέλει να πετύχει με αυτό;
[cc_quote]απουσιάζει η πραγματική συμπονετικότητα και προνοητικότητα για το συνάνθρωπο[/cc_quote]Άλλοτε η παρενόχληση είναι ένα μέσο αυτοεπιβεβαίωσης. Και άλλοτε ένα “χόμπι”, όταν συναντιούνται σ’ έναν παρενοχλητή στοιχεία από τη σκοτεινή τριάδα της προσωπικότητας: τον ναρκισσισμό, τη ψυχοπάθεια και τον μακιαβελιανισμό.
Τότε έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που εκδηλώνουν έλλειψη ενσυναίσθησης, ανυπόστατη και υπερβολική μεγαλοπρέπεια, κυνική αδιαφορία για την ηθική, παρορμητικότητα, εγωισμό και αντικοινωνική συμπεριφορά, τάση προς τη χειραγώγηση, την εκμετάλλευση και την εξαπάτηση των άλλων.
Ο συνδετικός κρίκος τους είναι η χαμηλή τερπνότητα, καθώς απουσιάζει η πραγματική συμπονετικότητα και προνοητικότητα προς το συνάνθρωπο. Για αυτές τις προσωπικότητες, τα θύματα γίνονται τα τρόπαια – η λεία τους αν προτιμάτε -, ενώ το σώμα τους κι η κυριαρχικότητά τους το όπλο τους.
Πώς δέχεται ένας άντρας τη σεξουαλική παρενόχληση; Ποιες είναι οι επιπτώσεις που έχει η συγκεκριμένη συμπεριφορά στο θύμα;
Στις περισσότερες περιπτώσεις τραυματίζεται η αυτοπεποίθηση κι η εμπιστοσύνη που έχει ένας άνθρωπος στον εαυτό του, στους άλλους και στην ανθρώπινη συσχέτιση. Είναι δυνατόν να εμφανίζονται συμπτώματα κατάθλιψης διαφόρου βαθμού, μετατραυματικής διαταραχής άγχους, φοβίες, κ.ο.κ., εξαρτημένα από την προσωπικότητα του θύματος, την επάρκεια του υποστηρικτικού του πλαισίου ή δικτύου κι από την έκταση της σεξουαλικής παρενόχλησης.
Τα προβλήματα που προκύπτουν είναι αντιμετωπίσιμα;
Όλα τα προβλήματα έχουν την λύση τους. Όταν ο ψυχικός τραυματισμός επιμένει στο χρόνο τότε μπορεί να ωφεληθεί πολύ ουσιαστικά από την εξειδικευμένη βοήθεια, που οπωσδήποτε ανακουφίζει και θεραπεύει.
Τα θύματα της σεξουαλικής παρενόχλησης μιλάνε για αυτό, ζητάνε βοήθεια; Αν όχι γιατί το αποφεύγουν;
Το 75% των ανθρώπων που παρενοχλούνται δε το αναφέρουν ποτέ. Δυστυχώς αυτή η κουλτούρα σιωπής, δημιουργεί μια κουλτούρα εφησυχασμού. Αν εξαιρέσουμε τη δημοσιότητα των επώνυμων περιστατικών που απασχολούν από καιρό σε καιρό την επικαιρότητα, η αδράνεια των θυμάτων και των μαρτύρων προστατεύει τους παρενοχλούντες και διαιωνίζει το φαινόμενο. Μπορούμε να αναζητήσουμε τις αιτίες αυτής της ομερτάς κυρίως μέσα στα στερεότυπα για την αρρενωπότητα και το ρόλο των ανδρών, που δεν αφήνουν χώρο για το ρόλο του “θύματος”.
Τι είναι αυτό που σας λένε οι άντρες που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης και πόσο κατηγορούν τον εαυτό τους για αυτό που έχει συμβεί;
Πρέπει να σας πω ότι υπάρχει, έτσι κι αλλιώς, μία γενική αντίληψη ότι τα θύματα προκαλούν την παρενόχλησή τους με τις δικές τους συμπεριφορές. Εκτός από ένα ακόμη στερεότυπο, αυτή η ενοχικότητα που πάντα αισθάνονται οι παρενοχλούμενοι επάγεται σε μεγάλο βαθμό από τους ίδιους τους δράστες, που έχουν συνήθως ένα ιδιαίτερο ταλέντο να “κανονικοποιούν” τις συμπεριφορές τους: “δεν έγινε τίποτα”, “το ήθελες κι εσύ όπως με κοίταζες”, “μην είσαι ξενέρωτος”. Είναι κι αυτός ένας ακόμη λόγος που οι ειδικοί παροτρύνουμε τα θύματα να μοιράζονται την εμπειρία τους και να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους.
