Η απεξάρτηση από την κοκαΐνη είναι σύνθετη διαδικασία, γιατί η κοκαΐνη έχει μια ιδιότητα που την καθιστά ξεχωριστά επικίνδυνη: δίνει την ψευδαίσθηση ελέγχου. Ο χρήστης την ξεκινά περιστασιακά – σε κοινωνικές συναθροίσεις, για την ενίσχυση της ενέργειας ή της αυτοπεποίθησης, ή για να παρατείνει περιόδους εργασίας και διασκέδασης. Στην αρχή, τα πράγματα μοιάζουν ακίνδυνα. Δεν υπάρχει στέρηση, δεν υπάρχει σωματική κατάρρευση και ο ίδιος ο εγκέφαλος ενισχύει την βεβαιότητα πως “μπορώ να τη σταματήσω όποτε θέλω”. Όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Η εξάρτηση από την κοκαΐνη δεν εμφανίζεται απότομα. Εξελίσσεται αθόρυβα, ενσωματώνεται στην καθημερινότητα και μεταμορφώνει τη σκέψη και τη συμπεριφορά. Ο χρήστης περνά από τη φάση της “κοινωνικής χρήσης” στη φάση όπου η ουσία γίνεται εργαλείο για να αντέξει την πίεση, να αντλήσει ευχαρίστηση, να “λειτουργήσει”. Σε αυτό το επίπεδο μιλάμε ήδη για εξάρτηση. Η επιστήμη περιγράφει αυτή την εξάρτηση ως έναν συνδυασμό ψυχολογικής και – σε ορισμένες περιπτώσεις – σωματικής ανάγκης για τη συνέχιση της χρήσης, ακόμα και όταν υπάρχουν ξεκάθαρες αρνητικές επιπτώσεις (American Psychiatric Association, 2022).
Η κοκαΐνη ουσιαστικά “χαράζει” νέους δρόμους μέσα στον εγκέφαλο
Ο εγκέφαλος, όταν εκτίθεται στην κοκαΐνη, αυξάνει ραγδαία την απελευθέρωση ντοπαμίνης στον επικλινή πυρήνα – μια περιοχή που σχετίζεται με την ανταμοιβή και την ευχαρίστηση. Όσο επαναλαμβάνεται η χρήση, τόσο απορρυθμίζεται αυτό το σύστημα. Η φυσική ικανότητα του ατόμου να αισθανθεί ευχαρίστηση μειώνεται, ενώ η ανάγκη για το φάρμακο αυξάνεται (Volkow et al., 2016). Η κοκαΐνη ουσιαστικά “χαράζει” νέους δρόμους μέσα στον εγκέφαλο, αλλάζοντας βαθιά τα κυκλώματα επιβράβευσης, προσοχής και απόφασης. Για αυτό και η απεξάρτηση δεν είναι ζήτημα θέλησης – είναι ζήτημα επανεκπαίδευσης του εγκεφάλου και υποστήριξης του ανθρώπου που βιώνει μια μορφή εσωτερικής αιχμαλωσίας.
Η απεξάρτηση είναι αναγκαία όχι μόνο για να διακοπεί η χρήση και να βελτιωθεί η υγεία. Είναι ένας δρόμος για να ξαναβρεί ο άνθρωπος τη σχέση του με τον εαυτό του και με τους άλλους, να αποκαταστήσει τις γνωστικές και συναισθηματικές του λειτουργίες, να θεραπεύσει τις υποκείμενες πληγές – το άγχος, την κατάθλιψη, τα τραύματα – που πιθανόν τον οδήγησαν ή συντηρούν στη χρήση. Εάν παραμείνει χωρίς παρέμβαση, η εξάρτηση οδηγεί σχεδόν πάντα σε σοβαρές ψυχιατρικές, νευρολογικές και κοινωνικές συνέπειες: παρανοϊκά επεισόδια, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, απώλεια εργασίας, απομόνωση, οικονομική καταστροφή.
Απεξάρτηση από την κοκαΐνη
Στο ιατρείο μας, ο δρόμος της απεξάρτησης ακολουθεί ένα εξατομικευμένο, επιστημονικά τεκμηριωμένο μοντέλο. Ξεκινά με ψυχιατρική αξιολόγηση από τον ψυχίατρο με σκοπό να καταγραφεί το εύρος και το βάθος της εξάρτησης, καθώς και οι τυχόν συνοδές ψυχικές διαταραχές. Οι συνεδρίες με τους ψυχολόγους μας, οι οποίοι έχουν εξειδίκευση στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT), στοχεύουν στον πυρήνα της εξάρτησης: τις σκέψεις, τις πεποιθήσεις και τις συνήθειες που τη συντηρούν.
Μαθαίνουμε στον άνθρωπο να εντοπίζει τα πρότυπα σκέψης που οδηγούν στη χρήση, να τα επεξεργάζεται με ρεαλισμό και να τα αντικαθιστά με πιο υγιείς, λειτουργικούς τρόπους αντιμετώπισης των προκλήσεων της ζωής. Η CBT έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στη διαχείριση της εξάρτησης, ειδικά όταν συνδυάζεται με τεχνικές πρόληψης υποτροπών και ενίσχυσης της εσωτερικής παρακίνησης (De Crescenzo et al., 2018).
Παράλληλα με τη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, στο ιατρείο μας στεκόμαστε δίπλα στον άνθρωπο που παλεύει με την εξάρτηση και με φαρμακευτική υποστήριξη, όταν αυτή κρίνεται απαραίτητη. Αναγνωρίζουμε πως ο εγκέφαλος, μετά από παρατεταμένη χρήση κοκαΐνης, δεν επιστρέφει αυτόματα στην πρότερη λειτουργία του – χρειάζεται χρόνο, φροντίδα και πολλές φορές ιατρικές παρεμβάσεις για να αποκατασταθεί η νευροχημική του ισορροπία.
Στοχεύουμε όχι απλώς στη διακοπή της χρήσης, αλλά στην ουσιαστική αποκατάσταση της νοητικής και συναισθηματικής σταθερότητας. Ανάλογα με το προφίλ του κάθε θεραπευόμενού μας, μπορούμε να ενσωματώσουμε φαρμακευτικά σχήματα που βοηθούν στη ρύθμιση της διάθεσης, του ύπνου, στη μείωση της έντασης της επιθυμίας για χρήση (craving), και στη διαχείριση τυχόν υποκείμενων διαταραχών – όπως κατάθλιψη, άγχος ή διπολική διαταραχή. Οι παρεμβάσεις αυτές βασίζονται σε διεθνώς αποδεκτά θεραπευτικά πρωτόκολλα και προσαρμόζονται διαρκώς ανάλογα με την κλινική πορεία του θεραπευόμενου, σε μια ανοιχτή, ειλικρινή και εμπιστευτική θεραπευτική σχέση.
Η θεραπεία δεν έχει αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Για κάθε θεραπευόμενο, ο χρόνος, η πορεία και οι ανάγκες είναι διαφορετικές. Αυτό που προσφέρουμε είναι ένας ασφαλής χώρος, όπου η αλήθεια, η ανθρώπινη σύνδεση και η επιστημονική προσέγγιση συμπορεύονται για να ανοίξουν έναν καινούριο δρόμο – μακριά από την ψευδαίσθηση του ελέγχου και προς την ελευθερία.
Βιβλιογραφία
American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.; DSM-5-TR).
De Crescenzo, F., Ciabattini, M., D’Alò, G. L., De Giorgi, R., Del Giovane, C., Cassar, C., Janiri, L., Clark, N., Ostacher, M. J., & Cipriani, A. (2018). Comparative efficacy and acceptability of psychosocial interventions for individuals with cocaine and amphetamine addiction: A systematic review and network meta-analysis. PLoS medicine, 15(12), e1002715.
Volkow, N. D., Koob, G. F., & McLellan, A. T. (2016). Neurobiologic advances from the brain disease model of addiction. New England Journal of Medicine, 374(4), 363-371.
