Η είδηση συγκλονίζει: ένας 13χρονος μαθητής στην Πάτρα υπέστη κάταγμα στο κρανίο έπειτα από συμμετοχή του σε μία «δοκιμασία θάρρους» – το λεγόμενο Superman challenge. Μία πράξη που ξεκινά ως παιχνίδι, μια «πρόκληση» μεταξύ συμμαθητών, κατέληξε σε σοβαρό τραυματισμό και εισαγωγή στο νοσοκομείο. Οι συμμαθητές του οδηγήθηκαν στην αστυνομία. Τα ερωτήματα, όμως, οδηγούν εμάς – τους ενήλικες – σε βαθύτερους στοχασμούς.
Πώς φτάνει ένα παιδί να ρισκάρει τη ζωή του για να αποδείξει το θάρρος του; Τι δεν βλέπουμε, τι δεν ακούμε, τι δεν προλαβαίνουμε να καταλάβουμε μέσα στην καθημερινότητα που μας απορροφά;
To challenge της εφηβείας
Στην εφηβεία, η ανάγκη για αποδοχή ξεπερνά πολλές φορές την αίσθηση κινδύνου. Ο έφηβος δεν σκέφτεται όπως ένας ενήλικας. Δεν έχει την ίδια δεξιότητα πρόβλεψης των συνεπειών. Αντίθετα, το κέντρο του εγκεφάλου που σχετίζεται με την ανταμοιβή – ο επικλινής πυρήνας – βρίσκεται σε υπερδιέγερση. Μελέτες (Steinberg, 2008) δείχνουν πως οι έφηβοι παίρνουν περισσότερα ρίσκα όταν βρίσκονται μαζί με τους συνομηλίκούς τους, ακόμη και αν γνωρίζουν ότι θα κάνουν κάτι που είναι επικίνδυνο. Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι μόνο γνωστικό. Είναι βαθιά συναισθηματικό και κοινωνικό.
Η πίεση της παρέας, η ανάγκη να αποδείξει ένας έφηβος ότι είναι «γενναίος», η αγωνία του να μη βρεθεί στο περιθώριο – όλα αυτά διαμορφώνουν το έδαφος για συμπεριφορές που ενδέχεται να έχουν καταστροφικές συνέπειες. Σε αυτή τη συναισθηματική αναστάτωση έρχεται να προστεθεί η δύναμη των social media, που προσφέρουν άμεση, ορατή ανταμοιβή: likes, προβολές, θαυμασμό.
η ψυχική σύνδεση με το παιδί είναι η μόνη πρόληψη
Οι γονείς καλούνται να δράσουν πριν βρεθούν μπροστά σε τετελεσμένα. Όχι μέσα από φόβο ή ενοχή. Αλλά με την παρουσία τους. Όχι με υπερβολικό έλεγχο, αλλά με συσχέτιση και επικοινωνία. Η ψυχική σύνδεση με το παιδί είναι η μόνη πρόληψη που δεν εξαντλείται. Δεν φτάνει να ξέρουμε πού βρίσκεται ή τι κάνει. Πρέπει να ξέρουμε πώς νιώθει. Τι τον φοβίζει. Τι του δίνει αξία. Τι τον πονάει όταν δεν τον βλέπει κανείς.
Αυτό σημαίνει να δώσουμε χώρο στη φωνή του, χωρίς να τη διακόπτουμε με συμβουλές. Να ακούμε, χωρίς να επεμβαίνουμε με την κριτική μας. Να ρωτάμε, χωρίς να περιμένουμε την απάντηση που μας βολεύει. Να μιλάμε μαζί του για το διαδίκτυο, για τις προκλήσεις, για τις αποφάσεις, χωρίς διδακτισμό. Αλλά με τη βαθιά επίγνωση ότι το παιδί μας μεγαλώνει μέσα σε έναν κόσμο που δοκιμάζει την ταυτότητά του κάθε ημέρα.
Η ευθύνη μας δεν είναι να το προστατεύσουμε από κάθε πτώση. Είναι να του μάθουμε να σηκώνεται και κυρίως να διαλέγει τις μάχες του. Με αυτογνωσία. Με ενισχυμένη κριτική ικανότητα. Με ελευθερία. Με το θάρρος να λέει όχι, ακόμα κι όταν όλοι περιμένουν το αντίθετο. Και βέβαια, οι γονείς δεν πρέπει να διστάζουν να συμβουλεύονται τους ειδικούς όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επικοινωνία με τα παιδιά τους.
Βιβλιογραφία
American Academy of Pediatrics. (2016). Media and young minds. Pediatrics, 138(5), e20162591.
Livingstone, S., & Third, A. (2017). Children and young people’s rights in the digital age: An emerging agenda. New Media & Society, 19(5), 657–670.
Steinberg, L. (2008). A social neuroscience perspective on adolescent risk-taking. Developmental Review, 28(1), 78–106.
Uhls, Y. T., Ellison, N. B., & Subrahmanyam, K. (2017). Benefits and costs of social media in adolescence. Pediatrics, 140(S2), S67–S70.
