Νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο BMJ Mental Health (Σεπτέμβριος 2025) αποκαλύπτει ότι ο κίνδυνος άνοιας αυξάνεται σημαντικά όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός διαγνώσεων ψυχιατρικών διαταραχών σε έναν άνθρωπο.
Τα βασικά ευρήματα
Η έρευνα ανέλυσε δεδομένα από 3.688 ενήλικες ηλικίας 45 ετών και άνω (μέση ηλικία ~67) που είχαν τουλάχιστον μία διαγνωσμένη ψυχιατρική διαταραχή (κατάθλιψη, διαταραχή άγχους, διπολική διαταραχή, ψυχωσικές διαταραχές, διαταραχές χρήσης ουσιών, διαταραχές προσωπικότητας). Από αυτούς, 653 άτομα (~18%) ανέπτυξαν άνοια μέσα στην περίοδο παρακολούθησης.
Περίπου 71% των συμμετεχόντων είχαν μόνο μία ψυχιατρική διαταραχή, 22% είχαν δύο, 6% είχαν τρεις και περίπου 2% είχαν τέσσερις ή περισσότερες.
Η έρευνα κατέδειξε ότι η πιθανότητα να αναπτύξει κάποιος άνοια αυξάνεται με τον αριθμό των διαταραχών ως εξής:
| Αριθμός ψυχιατρικών διαταραχών | Πολλαπλασιαστής κινδύνου για άνοια |
|---|---|
| 2 διαταραχές | ~2,3 φορές |
| 3 διαταραχές | ~4,6 φορές |
| 4 ή περισσότερες διαταραχές | ~11,1 φορές |
Σε κάποιες υποομάδες, ο κίνδυνος φτάνει σε πολύ υψηλά ποσοστά. Για παράδειγμα, σε ανθρώπους με ταυτόχρονη κατάθλιψη, διαταραχή άγχους, ψυχωσικές διαταραχές και διαταραχή χρήσης ουσιών, η πιθανότητα άνοιας φτάνει στο 90%.
Χρονική σχέση
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα της έρευνας ήταν ότι ο μέσος χρόνος από τη διάγνωση της πρώτης ψυχιατρικής διαταραχής ως τη διάγνωση της άνοιας είναι περίπου 1,6 χρόνια (δηλαδή 18 μήνες). Σε άλλες περιπτώσεις, αυτός ο χρόνος κυμαίνονταν από 7 έως 13 έτη. Αυτό υποδεικνύει ότι οι ψυχιατρικές διαταραχές μπορούν να λειτουργούν είτε ως πρώιμοι δείκτες (early markers) της άνοιας είτε ως παράγοντες που επιταχύνουν την εμφάνιση της.
Πιθανοί μηχανισμοί
Η μελέτη δεν εξηγεί πλήρως αυτή τη σύνδεση, αλλά επισημαίνει κάποιες πιθανές αιτίες που ήδη εξετάζονται στην επιστημονική βιβλιογραφία, όπως ότι η χρόνια φλεγμονή και το αυξημένο στρες, που παρατηρούνται σε πολλές ψυχιατρικές διαταραχές, μπορεί να προκαλούν νευροεκφυλιστικές βλάβες. Ακόμη, μπορεί να συμμετέχουν καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου (π.χ. υπέρταση, διαβήτης), καθώς οι ασθενείς με ψυχιατρικά προβλήματα έχουν αυξημένη επιβάρυνση. Τέλος, η μειωμένη σωματική δραστηριότητα, η χειρότερη διατροφή, η αυξημένη χρήση ουσιών και η στέρηση ύπνου, που αποτελούν συμπεριφορές συχνά σχετιζόμενες με τις ψυχιατρικές διαταραχές και οι οποίες επιβαρύνουν την εγκεφαλική υγεία συνολικά.
Γνωρίζοντας ότι ο συνδυασμός ψυχιατρικών διαταραχών αυξάνει πολύ τον κίνδυνο άνοιας, η έρευνα υπογραμμίζει την ανάγκη έκαιρης ανίχνευσης ψυχιατρικών διαταραχών και ιδιαίτερα της κατάθλιψης και των διαταραχών άγχους. Η κατάλληλη παρέμβαση σε αυτά τα προβλήματα όσο το δυνατόν νωρίτερα, με ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή, καθώς και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, θα μπορούσαν δυνητικά να ελαττώσουν τον κίνδυνο της άνοιας.
Η δε παρακολούθηση της γνωστικής κατάστασης σε ανθρώπους που ταλαιπωρούνται με περισσότερες από μία ψυχικές διαταραχές, ίσως με ειδικά εργαλεία screening και, όπου είναι διαθέσιμα, με βιοδείκτες ή απεικονιστικά μέσα, θα μπορούσε προσφέρει έγκαιρη θεραπεία. Εξίσου σημαντική είναι η πρόληψη καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου, με την προώθηση υγιεινής διατροφής, άσκησης, κατάλληλου ύπνου και αποφυγής χρήσης ουσιών.
Βιβλιογραφία
Baudouin, E., et al. (2025, September 9). Dementia Risk Rises With the Number of Comorbid Psychiatric Disorders. BMJ Mental Health.
